Brezhoneg Bro-Vear

🡼

An doubladur simpl

Tangi YEKEL, here 2019

Doublañ, ha tridoublañ memes, un anv-gwan pe un adverb evit kreñvaat anezhañ zo un dra hag a vez graet stank en hom brezhoneg. Evel-henn eo termenet gant Mélanie Jouitteau (La réduplication simple) :

« La réduplication simple est un procédé morphologique qui obtient l'intensification du sens de l'adjectif ou de l'adverbe concerné. »

[^] 1. Anv-gwan

Pa vez doublet e vez kreñvaet an anv-gwan. Ur bern skwerioù hon eus en hom c'horpus ha da welet n'eus tamm harz ebet :

munut munut (très petits)

yaouank yaouank (très jeunes)

sklaer sklaer (très clair)

bihan bihan (très petits)

vil vil (très vilain)

berr berr (très court)

don don (très profond)

bras bras (très grand)

moan moan (très fin)

brav brav (très beau)

hir hir (très longues)

pell pell (très loin)

tev tev (très gros)

uhel-uhel (très haut)

ponner ponner (très lourd)

gros gros (très vulgaire)

tomm tomm (très chaud)

tanv tanv (très clair)

aezet aezet (très facilement)

prim prim (très vite)

diaes diaes (très difficile)

nevez nevez (très neuf)

frank frank (très abondantes)

skuizh skuizh (très fatiguée)

Posubl eo tridoublañ an anv-gwan, evit kreñvaat muioc'h c'hoazh e ster ha tizhet an derez absolud :

un hent moan moan moan (une route particulièrement étroite)

bihan bihan bihan spontus (minuscules, tout petits)

ne oa ket chomet pell pell pell... (il n'était pas resté particulièrement longtemps...)

kar pell pell pell (un parent fort éloigné)

dousig dousig dousig (tout doucement)

e wellaont prim prim prim (ils grossissent extrêmement vite)

sonn sonn sonn (particulièrement droit [personne])

Moarvat zo un toullad-mat a dud hag o deus delc'het soñj deus an istor farsus « Ar garg plouz », kontet gant Ifig Troadeg deus Landreger. Fent o devoa ar selaouerien o klevet ar c'honter o lâret amploc'h evit justoc'h, pevardoublet pe bempdoublet an anvioù-gwan gantañ (Ret 'vije deoc'h bezañ gwelet, 1992, p.15) :

« Amañ 'mañ pont Sant-Frañsez ha hennezh 'zo ur pont bihan moan moan moan moan ha hir hir hir hir hir, ha hon garg plouz zo ledan ledan ledan ha n'eo uhel uhel uhel uhel met ledan ledan ledan eo ! »

Un tamm delc'h zo gant ar c'hemmadur war an anvioù-gwan doublet. Hervez Jouitteau, « lorsque le premier élément est dans un environnement qui le fait muter (ici, le premier élément est un adjectif contigu à une tête nominale au féminin, ce qui déclenche une lénition K>G), la forme redupliquée apparaît non-mutée. » (idem)

Neuze unan gozh-kozh a ziflukas diouzh ur c'hogn...

Ar memes skwer hon eus e-lec'h ne gemm ket kozh doublet :

ar reoù gozh kozh

E-kichen ar skwer-se avat hon eus tri all gant ur c'hemmadur anyezhadurel sañset war holl c'herioù an doubladur :

reoù gozh gozh evel Cécile gouez dit

n'eus ket nemet reoù gozh gozh gozh

an hini gozh gozh gozh

Menegiñ a ra Favereau ur skwer hañval bet serret gant Humphrey Humphreys (1997, p.94) :

tud vi'an vi'an vi'an (des gens tout petits)

Diskwel a rafe kement-se eo trec'h ar fonologiezh war an ereadurezh en un arroudenn a-sort-se. Kavet a ra dimp justamant eo aezetoc'h a-fed distagañ adlâret ar memes ger kemmet evit n'eo tremen deus ar ger kemmet d'ar ger nann-kemmet.

[^] 2. Adverb

Doublet e vez un toulladig anvioù-gwan evit stummañ adverboù, kevreet gant ar stagell ha : berr-ha-berr (brièvement, au plus court), prim-ha-prim (rapidement), kriz-ha-kriz (à vif) ha bihan-ha-bihan (petit-à-petit).

berr-ha-berr (brièvement)

troc'hañ berr-ha-berr kwa (couper au plus court)

hemañ 'h a berr-ha-berr (celui-ci coupe au plus court)

vagamant prim-ha-prim evel-se 'da...

marv prim-ha-prim

Ober ur barti prim-ha-prim.

tennet kriz-ha-kriz (enlevé à vif)

kriz-ha-kriz ya (à vif oui)

bihan-ha-bihan (petit-à-petit)

Reiñ a ra Jul Gros (TDBP3, 1984, p.62) an adverb sioul-ha-sioul (discrètement) n'hon eus ket bet ar blijadur da glevet, siwazh !

Notennomp un dra drol evit achuiñ. Bezañ hon eus div skwer e-lec'h en deus an adverb (?), stummet gant un anv-gwan doublet, un dalvoudegezh anv-gwan :

da gentañ e vo berr-ha-berr met bep ma 'h ey... (au début c'est très court mais au fur et à mesure que ça va... [les gens ajoutent quelque chose au récit de départ])

gros-ha-gros int (ils sont très grossiers [vulgaires])

Nag an eil nag egile n'o deus un dalvoudegezh adverb, met kentoc'h predikad. Ar stagell ha zo re a-fed ereadurezh en daou degouezh.