Brezhoneg Bro-Vear

An islavarennoù anv-gwan

Riwal, miz genver 2017

A-raok lenn ar pennad-mañ e vo gwelloc'h deoc'h lenn ar pennad-digoriñ diwar-benn an islavarennoù.

An islavarennoù anv-gwan (relatives) 'deus perzh un anv-gwan e-barzh ar frazenn. Goude un anv e vezont kavet neuze. Ger kent (antécédent) a vez graet deus an anv-se.

Ar ger kent a c'hall bezañ rener (sujet) pe renadenn (complément d'objet) e-barzh an islavarenn.

[^] 1. Isurzhiañ pe kenurzhiañ ?

A-raok mont pelloc'h ec'h eo mat lavaret kement-mañ : pa vez implijet ar ger ha ec'h eo diaes a-wechoù lavaret pe ec'h eo un islavarenn a deu war e lerc'h (subordination) pe ul lavarenn kenurzhiet (coordination), peogwir e komañs an eil lavarenn gant ar verb.

– ... e oa X deus ar bourk ha 'deue da sikour ober : Il y avait X du bourg qui venait aider / et elle venait aider.
– Div verc’h 'na ha 'oant ket dimezet : Il avait deux filles qui n'était pas mariées / et elles n'étaient pas mariés.
– Me 'ma ma tonton amunuzer ha 'rae morzholioù bihan : J'avais mon oncle menuisier qui faisait des petits marteaux / et il faisait des petits marteaux.
– A-blasoù e vez mailh ha 'vez ezhomm da dennañ anezhe kuit : Par endroits il y a de la boue qu'il fallait enlever / et il fallait l'enlever.

👂 🔗 Ha goude neuze e oa X deus ar bourk a-hont, ha a deue da sikour ober ivez, zo bet o sikour ac'hanon da c'horo ivez.

A goudé neuhé oa X deuz bourk awon, a dé de jikour or ie, zo béd chikour añw de horo ie.

Et ensuite il y avait X du bourg là-bas, qui venait aider, qui venait m'aider à traire aussi.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 div verc'h 'na ha ne oant ket dimezet, hag e veze graet « merc'hed Fleur » dioutañ

[diw vɛrh na a wɑ̃ɲ cə di'meɛt a viʒe gwɛ ˌmɛrhɛt'flœ:r djɔ̃tɑ̃]

il avait deux filles qui n'étaient pas mariées et on les appelait « les filles de Florentin »

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 me 'ma ma tonton amunuzer aze, hag e rae morzholioù bihan, reoù goad, ur morzhol bihan, reoù goad, hag e oa graet brav hañ

[me ma mə 'tɔ̃ntɔ̃n ˌamy'ny:zər ɑɛ a rɛ mɔr'zɔ:ljo 'biən rew'kwɑt ə 'mɔrzɔl 'biən rew gwɑt a wa gwɛd brɑw ɑ̃]

moi j'avais un oncle menuisier là, et qui faisait des petits marteaux, en bois, un petit marteau, en bois, et c'était bien fait hein [jouets]

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 a-blasoù e vez mailh hag e vez ezhomm da dennañ anezhe kuit kua

['blɑso ve mɑʎ a ve e:m 'dɛnɑ̃ nɛ: kwit kya]

par endroits il y a de la boue, et il faut les enlever quoi

Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi

[^] 2. Pa vez strizh ar ger kent

Pa vez strizh (défini) ar ger kent, n'eus stagell (conjonction) ebet : an islavarenn a deu diouzhtu goude ar ger kent.

– Me a vije e ti ma marraine, a oa o terc'hel koñvers. (ger kent : rener)
– N'eo ket se a oas oc'h esa klevet ? (ger kent : renadenn eeun)
– ... e vijent lakaet e-barzh an hed a vije c'hoant da welet anezhe bezañ. (ger kent : doareenn)
– Ha neuze e oa egile a vije graet traoñ an ti dezhañ. (ger kent : renadenn dieeun)
– Ar re-se eo les saints bâtisseurs 'neus degaset... ? (ger kent : rener)
– [...] e oare an eur ec’h arruemp gant laezh. (ger kent : doareenn)

👂 🔗 Met me a vije e ti ma marraine, a oa o terc'hel koñvers, hag evel se e vijen ahont o sikour, o servijiñ deus taol.

[mɛ me viʒe ti mə maʁɛːn wa 'tɛʁhəl 'kõːvɛʁs – a vəse viʒɛn 'awõn 'sikuʁ sɛʁ'viːʒi døs 'toːl]

Mais moi j'étais chez ma marraine, qui tenait un commerce, et ainsi j'étais là-bas pour aider, pour servir à table.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 Sach ha da vout e vez graet an traoù tout. N'eo ket se a oas oc'h esa klevet ?

[’ʒɛʃ a də ’vut ve gwɛd ən ’tʁɛw tut – nɛ kə ’zeː was ’hɛsa ’kle̞wət]

En tirant et en poussant, on vient à bout de tout. Ce n'est pas ça que tu voulais entendre ?

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 Met e vijent laket e-barzh an hed a vije c'hoant da welet anezhe bezañ. Ha evel-se, pa vijent troc'het goude, feiz, ne vije ket 'met troc'hañ anezhe e-barzh ar sañs all, neuze, d'ober, d'ober skilhoù gante quoi. Ya.

[mɛd ø viʒɛŋ ’lakə bah ’neːt viʒe ’hwãn tə ’we̞lə ’ne̞ː ’beã – a vəse pe viʒɛŋ ’tʁɔhə ’guːde fe viʒe kə mɛ ’tʁɔhã ’ne̞ː bah sã’zal nœhe ’dɔːʁ ’doːbəʁ ’skijo ’gãnte̞ kwa ja]

Mais on les mettait à la longueur souhaitée. Et comme ça, quand on les coupait ensuite, il suffisait de les couper dans l'autre sens pour en faire des bûches.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 Ha neuze e oa egile a vije graet traoñ an ti dezhañ, peogwir aze e vije poazhet boued d'ar moc'h ha d'ar saout, pas d'ar saout avat, met anfin, d'ar moc'h e vije poazhet aze bepred, e-barzh hennezh, e-barzh traoñ an ti quoi. Traoñ an ti a vije graet deus hennezh quoi, ma kerez, un tamm evel... kazi evel un débarras un tamm quoi, met...

[a nœhe wa e’gile viʒe ’gwɛt tʁɔw n’tiː deã – pəgyːʁ ahe viʒe ’pwahə ’bwet te ’moχ a de ’zɔwt – pas tə ’zɔwt hat mɛd ãfin də ’moh viʒe ’pwahəd ahe ’bɔpət bah ’hẽs bah tʁɔw n’tiː kwa – tʁɔw n’tiː viʒe ’gwɛt tøs hẽs kwa – ma’keəs tãm vɛl kahe vɛl debaɾa tãm kwa mɛt]

Et alors il y avait l'autre [pièce] qu'on appelait la petite maison [litt. le bas de la maison], parce qu'on y cuisait la nourriture des cochons et des vaches, enfin pas des vaches, mais enfin on la cuisait pour les cochons dans cette pièce, dans la petite maison. On l'appelait la petite maison si tu veux, un peu comme... presque comme un débarras, mais...

La pièce appelée traoñ an ti en breton, littéralement le bas de la maison, était appelée la petite maison en français. Il s’agit peut-être d’une expression familiale.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
🔗 met ar re-se eo les saints bâtisseurs 'neus degaset...

[mɛ ’rehe ɛ lɛ sɛ̃ batisœr nøz ’dɛsɛt]

mais ceux-là ce sont les saints bâtisseurs qui [nous] ont apporté...

Gant : Ivet Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear.

Dastumer : Tangi
🔗 ... e oare an eur ec'h arruemp gant laezh

['wɑ:rɛ nœ:r 'hɑjɛm gɑ̃n lɛ:s]

... savait l'heure à laquelle nous arrivions avec du lait

Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.

Dastumer : Tangi

Gwech ha gwech all e vez degaset an islavarenn gant ha, met raloc'h eo.

– Ar machin hag a vije lakaet ed warnañ. (ger kent : renadenn dieeun)
– Aze zo kavet gantañ hini hag a goache an drog. (ger kent : rener)
– O komz deus he den ha zo marv. (ger kent : rener)

👂 🔗 Plato, heu ya, plato, gouzout a oarez, ar machin ha e vije laket ed warnañ, ed, gwinizh paket, ha neuze plouz ha traoù, bet 'teus bet gwelet ar seurt-se o tremen gant boutelloù plouz, evel boutelloù carré ha traoù evel se ya.

Plato, eu ya, plato, goûd e oarès, machin a vijé laked ét warnañ, ét, gwinis paket, a neuhé plous a trèw, bét teus bé gwêlet sort-sé trémen gan boutêllo plous, vèl boutêllo carré a trèw vesé ya.

Le plateau, oui, tu sais, le machin sur lequel on mettant le blé... Le blé, le froment ramassé et la paille et tout, tu as déjà vu ce genre de chose passer avec des bottes de paille, comme des bottes carrées et tout comme ça, oui.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
🔗 met aze zo kavet gantañ hini hag a goache an drog

[mɛ 'ɑhe zo kɑ:d gɑ̃ntɑ̃ 'hi:ni ag a 'gwɑ:ʃɛ ndrɔk]

mais là on a trouvé de celui qui cachait la drogue [produit masquant]

Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi
🔗 a-greiz-tout e vez o komz deus he den a zo marv n'on ket pet vloaz 'zo

[grɛjs tud ve kɔ̃mz døz i de:n a zo mɑrw nɔ̃ kə pe:d lɑ: so]

tout à coup elle parle de son mari mort il y a je ne sais combien d'années

Gant : Frañswa ar Bihan, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi

Raganvioù strizh zo (pronoms) a vez implijet alies evel ger kent evit sevel islavarennoù anv-verb :

• An hini

– An hini 'neus ket c'hoant da vezañ re bourdet gante. (ger kent : rener)
– An hini a veze an nesañ. (ger kent : rener)
– An hini 'na kaozeet e dad aze dec'h. (ger kent : perc'henn ar renadenn eeun)
– An hini ne oar ket e dud brezhoneg. (ger kent : perc'henn ar renadenn eeun)

👂 🔗 An hini 'neus ket c'hoant da vezañ re bourdet gante e vez ret dezhañ ober kement all, kement bemdez ha kement...

Ni neus ke hoan te véañ ré bou(r)det gantè vé rét téañ or kémènd all, kémèn bañwdé a kémèn...

Celui qui ne veut pas être débordé à cause d'eux, il faut qu'il en fasse autant chaque jour.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
🔗 hag an hini a veze an nesañ a c'honeze anezhi ivez

[a 'nini viʒe 'nesɑ̃ hɔ̃'neɛ nɛj 'ije]

et celui qui était le plus proche la gagnait [bourriche]

Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 an hini 'na kaozeet e dad aze dec'h

['ni:ni na ko'zeɛd i dɑ:d 'ɑhe deh]

celui dont le père avait parlé là hier

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
🔗 an hini ne oar ket e dud brezhoneg

[n:i wɑ:r kəd i dyd bre'zɔ̃:nək]

celui dont les parents ne connaissent pas le breton

Gant : Selina Jagin, ganet e 1920 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi

• Ar re(où)

– Ar reoù 'tea. (ger kent : renadenn eeun)
– Evit ar re a vez prenet aze. (ger kent : rener)

👂 🔗 ha zo pegement aze a ber ? Ne oarez ket, nann. (Nann, 'meus ket soñj. ) Ar pezh 'ta quoi. Ar reoù 'tea.

A zo pégémen ahé bér ? Oarès ket, nann. (…) Pés ta kwa. Réoù téa.

Et combien de poires y a-t-il là ? Tu ne sais pas, non. Ce que tu avais quoi. Celles que tu avais.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
🔗 gwelloc'h oa ar c'hrampouezh a rae ma vamm aze evit euh... evel a rez-te neuze ivez, evit ar re a vez prenet aze

['wɛlɔh wa 'hrɑ̃mpuz rɛ mə vɑ̃m 'ɑhe wid ə wɛl ə rɛs te 'nœhe 'ije wid re ve 'pre:nəd 'ɑhe]

les crêpes que faisais ma mère étaient meilleures là que... comme tu fais toi alors aussi, que celles qu'on achète là

Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi

• Ar pezh (+ gwelet an notenn diwar-benn petra hag ar pezh)

– Tout ar pezh a oarfen. (ger kent : renadenn eeun)
– Ar pezh 'mije d'ober deskiñ. (ger kent : renadenn eeun)

👂 🔗 Me a gav din eo se eo tout ar pezh a oarfen.

Mé gaf tin 'h è zé ê toud péz oarfèn.

Je crois que c'est tout ce que je sais.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 Peogwir 'mije d'ober deskiñ ar pezh 'mije d'ober deskiñ.

Pegur mijé d'or diskiñ péz mijé d'or diskiñ.

Parce qu'il fallait que j'apprenne ce qu'il fallait que j'apprenne.

Gant : plac'h, ganet e 1946 e Trezelan (Bear), o chom e Pederneg, tud bet ganet e Bear.

Dastumer : Riwal

• Ar sort

– Ar sort a vije c'hoant da gaout a vije roet dezhe. (ger kent : renadenn eeun)
– Ar sort a vo. (ger kent : rener)

👂 🔗 Gwin ha... Anfin, ar seurt a vije c'hoant da gaout a vije roet dezhe.

['gwin a – ãfin 'sɔʁt viʒe χwãt te 'gaːt viʒe 'ʁoə 'te̞]

Du vin et... Enfin, on leur donnait ce qu'ils voulaient avoir.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
🔗 ar sort a vo

[sɔrd ə vo]

ce qu'il y aura

Gant : Ifig ar Bihan, ganet e 1915 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2012, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi

• Al lec'h

An islavarennoù anv-gwan gant lec'h evel ger-kent a vez implijet evit sevel islavarennoù doareañ lec'hiañ.

[^] 3. Pa vez amstrizh ar ger kent

Pa vez amstrizh (indéfini) ar ger kent e vez implijet ha(g) evel stagell :

– Ma vez ur vuoc'h din hag a vo diforc'het a-benn arc'hoazh. (ger kent : rener)
– Ar re-se a oa douar hag a oa manet evel se. (ger kent : rener)
– Bezañ zo traoù evel-se ha zo simpl d'ober. (ger kent : rener)
– Bezañ zo plasoù hag e komprenen anezhe ervat. (ger kent : renadenn eeun)

👂 🔗 Petra, hennezh zo sot emeze. Me n'onn ket petra eo avat emezon-me, met gwelet 'peus hañ emezon-me, ma vez ur vuoc'h din, pe div, hag a vo diforc'het a-benn arc'hoazh... Oh ya, ne 'teus ket ezhomm da vezañ jenet, testoù 'to avat emeze.

Pra, heñs so zod mè. Mé n’onn ke pra ’h è ha, momé, mè gwélet peuz añ mome, ma vé vuh tin, pé diw, a vo divorhet bènn arhoas... O ya, teus ked émm de véañ jénet, tésto to ha mè.

Mais quoi, celui-ci est fou, dirent-ils. Moi je ne sais pas ce qu'il est, dis-je, mais vous avez vu, si d'ici demain j'ai une vache ou deux qui avortent... Oh oui, dirent-ils, tu n'as pas à t'inquiéter, tu auras des témoins.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 Met ma Doue, ar re-se a oa douar ha a oa arri... manet evel se, ha e vije kaset saout enne, kement ha delc'hen anezhe propr quoi, ha se a oa tout quoi. Ha evel se feiz e oant disouchennet evel e vije lavaret.

Mè ma doué, réhé oa douar a oa ai... manet vesé a vijé kaset zowt nènnè, kémènt a dèrhen nè prop quoi, a zé oa tout quoi. A vesé fé oant dichouchènnet vèl vijé lât.

[mɛd ma ’due rehe wa ’duaʁ a wa ’aj – ’mãːnə və’se a viʒe ’kasə zow ’ne̟ne̟ ke̟mɛnt a ’dɛʁhən ’ne̟ː ’prɔp kwa – a ’zeː wa ’tut kwa – a vəse fe wãɲ diʃu’ʃe̟nəd vɛl viʒe ’lɑːt]

Mais mon Dieu, ces terres-là étaient arrivées... étaient restées comme ça, et on y amenait les vaches, histoire de les maintenir propre, et c'était tout. Et ainsi, on n'y faisait plus la rotation des cultures.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 Met bezañ zo traoù evel-se ha zo simpl d'ober ma kerez, heu, n'int ket diaes d'ober tamm ebet, ha ne vefe ket soñjet biken pegen aezet e vijent d'ober.

Mé béañ zo trèw vé-sé a zo zim t’or ma kées, eu, n’int ke diaès t’or tamm bét, a véfé ket joñjet biken pégen ézet vijènt d’or.

Mais il y a des choses qui sont simples à faire, si tu veux, elles ne sont pas difficiles à faire du tout, et on n'imaginerait jamais à quel point elles sont faciles à faire.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
🔗 bezañ zo plasoù hag e komprenen anezhe ervat

['beɑ̃ zo 'blɑso a gɔ̃m'prɛnɛn nɛ: vɑ:t]

il y a des endroits où je les comprenais très bien

Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi

Gwech ha gwech all ne vez ket degaset an islavarenn gant ha, met raloc'h eo :

– Eñ a oa un Alzasian 'na desket brezhoneg. (ger kent : rener)
– Pa veze ur vuoc’h (ne) veze ket kat da gaout ul leue e vez lâret : [...]. (ger kent : rener)

👂 🔗 eñ a oa un Alzasian ha 'na desket brezhoneg

[hẽ: wa ˌnɑlzɑ'siən nɑ 'diskə brɛ'zɔ̃:nək]

c'était un Alsacien qui avait appris le breton

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 pa veze ur vuoc'h ha na veze ket kat da gaout ul leue e vez lâret ne derc'h ket deus ar c'hole

[pe viʒe vyh viʒe kə kɑ:d də gɑ:d 'lue ve lɑrd dɛrh kəd dəz 'hwɛ:le]

quand il y avait une vache qui ne pouvait pas avoir de veau, on dit qu'elle ne retient pas son taureau [vache qui perd son veau lors de la gestation]

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi

• Na

Ar ger na a vez implijet evit degas islavarennoù anv-gwan er stumm nac'h :

– Ur gazeg na ’nije ket an abitud da vezañ gant unan all…

👂 🔗 Met kae da lakat ur gazeg na 'nije ket an abitud da vezañ gant unan all...

Mè kês da lakat gazeg na ’nijé ket ’n abitud da véañ gan un all...

Mais va mettre [dans l'attelage] une jument qui n'avait pas l'habitude d'être avec une autre... (= c'était difficile de l'y mettre.)

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal

Met gall a reer ober hepañ ivez :

– Gant ur c’hoef ha ne vije ket mat en he flas.

👂 🔗 Ne vije ket brav se, gwelet ur plac'h gant ur c'hoef ha ne vije ket mat en he flas quoi, peogwir neuze e vije a-dreuz. A-hed pe a-viziez e vije, ne vije ket strikt quoi.

[viʒe kə 'bʁaw ze – 'gwelə 'plaχ gãn 'hwef a viʒe kə 'maːd ni 'vlas kwa – pə'gyːʁ 'nœhə viʒe 'dʁœːs – 'heːt pe 'viəz viʒe – viʒe kə 'stʁik kwa]

Ce n'était pas beau à voir, une femme dont la coiffe n'était pas bien en place, parce qu'alors elle était de travers. Elle était en long ou en biais, peu importe.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal

Raganvioù amstrizh zo a vez implijet alies evel ger kent evit sevel islavarennoù anv-verb :

• Unan, unan bennak(et)

– [...] e huchent evel unan bennaket hag e vijer bet o vougañ anezhe. (ger kent : renadenn eeun)
– Evit unan ha n’eo ket bet komañset bihan... (ger kent : rener)

👂 🔗 Peogwir e huchent evel unan bennaket ha e vijer bet o vougañ anezhe pe oc'h ober... ne oar ket an nen petra, met oc'h ober poan, peotramant unan bennaket gant poan abominapl.

Pugur huchènt vèl un bennaket ha vijèr béd vougañ nè pé ’h or... oar ke ’n nèn pra, mé ’h or poan, pétaman un bénnaket gan poan abominabl.

Parce qu'ils criaient comme des gens qu'on aurait étouffés ou... on ne sait pas, mais [des gens] à qui on aurait fait mal, ou bien des gens qui auraient vraiment très mal.

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 evit unan ha n'eo ket bet komañset bihan...

[wid 'yn a ne kə be kõ'mãsət 'bijən]

pour un qui n'a pas commencé petit...

Gant : Selina Jagin, ganet e 1920 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi

Hep ha (raloc'h) :

– ’Na unan ac’h arrue e-barzh. (ger kent : rener)

🔗 'na unan hag 'h arrie e-barzh

[na yn ’hɑjɛ bɑrs]

il avait quelqu'un qui venait chez lui [lui rendrait visite]

Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.

Dastumer : Tangi

• Reoù

– A-benn neuze ec'h eo reoù hag ac'h arrie alies-alies war ar pemdez. (ger kent : rener)
– ... e vije lakaet reoù ha ne ouient ket kaer da vont d’an tableau. (ger kent : rener)

👂 🔗 A-benn neuze ec'h eo reoù hag ac'h arrie alies-alies war ar pemdez, hag e vije lavaret dezhe : « Daon, ma 'pez c'hoant debriñ un tamm bara, da debriñ un tamm bara... » Met nann, pas...

[bɛn 'nøhe hɛ 'ʁew a 'haje a'liəs a'liəs waʁ ə 'pãwde – a viʒe 'lɑːt te̞ – dãwn ma pe 'χwãn 'diːbi tãm 'baːʁa – də 'diːbi tãm 'baːʁa – mɛ nãn pas]

Mais alors c'était des gens qui venaient très souvent au quotidien, et on leur disait : « Si vous voulez manger un morceau de pain... » Mais non, pas...

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 Met pa 'ma gwelet penaos e vije laket reoù ha ne ouient ket kaer da vont d'an tableau...

Mè pé ma gwélet penoz vijé lake réw a ouiènt ke kèr (de) von te tableau.

Mais quand j'avais vu qu'on envoyait ceux qui ne savaient pas bien au tableau...

Gant : plac'h, ganet e 1946 e Trezelan (Bear), o chom e Pederneg, tud bet ganet e Bear.

Dastumer : Riwal

Hep ha (raloc'h) :

– Bezañ zo reoù 'oa kouezhet en arouez. (ger kent : rener)

🔗 bezañ zo reoù a oa kouezhet en arouez

[’beɑ̃ zo rew wa kwe:d ’nɑrwəs]

il y en a qui faisait des crises d'épilepsie

Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi

• Darn

– A-wechoù e vije darn hag a c'houlenne : [...] (ger kent : rener)
– Bezañ zo darn hag a oa akuit d’ober (ger kent : rener)

👂 🔗 Geo, a-wechoù, e vije darn hag a c'houlenne : « N'eus ket a voaien da gaout un tamm bara quoi ? » Hag e vije roet...

[gɛ ’we̞ːʒo viʒe ’daʁn a ’hule – nøs kə ’vwɔjən də ’gaːt ən tãm ’baːʁa kwa – a viʒe ’ʁoːət]

Si, parfois, certains demandaient : « Il n'y a pas moyen d'avoir un morceau de pain ? » Et on leur donnait...

Gant : plac'h, ganet e 1925 e Bear, o chom e Trezelan (Bear), marvet e 2021.

Dastumer : Riwal
👂 🔗 met bezañ zo darn hag a oa akuit d'ober

[mɛ 'beɑ̃ zo dɑrn a wa 'ɑkwit to:r]

mais il y en avait certains qui étaient adroits [faire les liens]

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi

[^] 4. Kement / a-gement

Gall a reer ivez implijout kement (pe a-gement) evit degas un islavarenn anv-gwan. Goude ur bennlavarenn er stumm nac'h e vez graet, peurvuiañ goude ar stumm n'eus ket 'met.

Goude ur ger-kent strizh :

– Ne oa ket nemet an daou-se kement a oa mat.
– N’eus ket nemet se kement a gont ken.
– N’eus ket nemeton-me kement a gosha.
– N’eo ket ar reoù ’dez an nebeutañ a draoù kement a vez oc’h ober.

👂 🔗 met ne oa ket nemet an daou-se kement euh... kement a oa mat

[mɛ wa kə mɛ 'ndɔwze 'kemən ə kemn wa mɑ:d]

mais il n'y avait que ces deux-là qui étaient bons

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 n'eus ket nemet se kement a gont ken

[nœs kə mɛ se 'kemɛn gɔ̃n ken]

il n'y a plus que ça qui compte

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 me a soñj ganin n'eus ket nemeton-me kement a gosha, met ar re all a gosha ivez

[me ʒɔ̃:ʒ gənĩ nøs kə mɛrtɔ̃ me 'kemə 'gosɑ mɛ ɾew ɑl 'go̞sa ije]

je pense [je m'imagine] qu'il n'y a que moi qui vieillisse, mais les autres vieillissent aussi

Gant : Frañswa ar Bihan, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 a-wechoù n'eo ket ar reoù 'dez... 'dez an nebeutañ a draoù kement... kement a vez oc'h ober hañ

['we:ʒo nɛ kə rew de de nœ'bœtɑ̃ drɛw 'kemən 'kemən ve ho:r ɑ̃]

parfois, ce ne sont pas ceux qui ont le moins de choses [de moyens] qui... qui le font hein

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi

Goude ur ger-kent amstrizh :

– N’eus ket nemet ur wezh kement zo arru se ganin.
– N'eus ket 'met un dra a-gement 'neus keuz…

👂 🔗 n'eus ket nemet ur wezh kement zo arru se ganin

[nøs kə mɛ weʃ 'kemən zo ɑj ze gɑ̃'nĩ]

il n'y a qu'une fois que ça m'est arrivé

Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.

Dastumer : Tangi
🔗 N'eus ket 'met un dra a-gement 'neus keuz...

[nøs kə mɛd ən 'dʁaː 'gemən nøs 'kœ̃ː]

Il ne regrette qu'une chose...

Gant : plac'h, ganet e 1940 e Trezelan (Bear), o chom e Trezelan (Bear).

Dastumer : Riwal

Gwelet ar forum evit skwerioù tennet deus al levrioù.

[^] 5. Skwerioù ouzhpenn

• Islavarennoù anv-gwan goude ur ger-kent amstrizh

🔗 bezañ zo un ekip du-hont ha 'h a bemdez e-barzh

['beɑ̃ zo 'nekip 'tyɔ̃n a ha 'bɑ̃wnde bɑrs]

il y a une équipe là-bas qui va tous les jours dedans (l'eau)

Gant : Frañswa ar Bihan, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi
🔗 koulskoude zo kalz ha n'int ket yaouank hañ

[kus'ku:de zo kɑlz a niɲ cə 'jɔwɑ̃ŋg ɑ̃]

pourtant il y en a beaucoup qui ne sont pas jeunes hein

Gant : Ivet Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear.

Dastumer : Tangi
🔗 (n'eus hini ebet) hag a oar o zud brezhoneg

[a wɑ:r o dyt bre'zɔ̃:nək]

(il n'y en a pas un) dont les parents sachent le breton

Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet eno

Dastumer : Tangi
🔗 ya, bezañ oa reoù diouzhimp na oant ket chomet nemet betek ...

[ja 'beɑ̃ rew diwim na wɑ̃ɲ cə 'ʃomə mɛ 'betɛg]

oui, il y avait certains d'entre-nous qui étaient restés seulement jusqu'à ...

Gant : Ifig ar Bihan, ganet e 1915 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2012, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi
🔗 bezañ zo reoù hag a ra

['beɑ̃ zo rew a ra]

il y en a certains qui font

Gant : Ivet Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear.

Dastumer : Tangi
🔗 hag e veze reoù hag a deue ganti da c'hoari

[a viʒe rew a dɛ gɑ̃nti də hwɑj]

et il y en avait certains qui venait jouer avec elle

Gant : Ivet Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear.

Dastumer : Tangi
🔗 anavezout a reomp unan all hag a zo evel-se

['hɑ̃nve rɑ̃m nɑl a zo və'se]

nous connaissons une autre qui est comme ça

Gant : Frañswa ar Bihan, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi
🔗 unan deus ar re a oa kouezhet

[yn døz re wa kwet]

un de ceux qui étaient tombés

Gant : Ifig ar Bihan, ganet e 1915 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2012, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi
🔗 bezañ zo kalz hag a vez oc'h esae lakat o bugale daou vloaz

[’beɑ̃ zo kalz a ve ’hɛsa də ’lɑkəd o by’gɑ:le dow lɑ:]

il y en a beaucoup qui cherche, qui essaye de mettre leurs enfants de deux ans (à l'école)

Gant : Jañ-If ar Bihan, ganet e 1946 e Bear, o chom e Lannuon, tud bet ganet e Bear / Bear.

Dastumer : Tangi
🔗 aze zo bern reoù gozh hag a gred hañ

['ɑhɛ zo bɛrn rew go:z a gre:d ɑ̃]

là il y a plein de vieux qui croient hein

Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.

Dastumer : Tangi
🔗 dec'h oa reoù hag a rae trouz ivez

[deh wa rew a rɛ tru:z ie]

hier il y en avait qui faisait du bruit aussi

Gant : Selina Jagin, ganet e 1920 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi

• A-gement / kement

👂 🔗 dam, ne dalv ket ar boan lâr... ober trouz peogwir n'eus ket nemet ar reoù ac'h a d'an oferenn kement a glev

[dɑ̃m dɑ:l kə bwɑ̃:n lɑ:r o:r truz py'gy:r nøs kə mɛ rew ha də no'vɛrn 'kemɛn glɛw]

dame, ce n'est pas la peine de di... de gronder puisqu'il n'y a que ceux qui vont à la messe qui entendent

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 n'eus ket nemet ar reoù gozh kement a oar brezhoneg

[nəs kə mɛ rew go:z 'kemən wɑ:r bre'zɔ̃:nək]

il n'y a que les anciens qui sachent le breton

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 n'eus ket nemet hemañ kement 'neus un toull

[nøs kə mɛ 'hemɑ̃ 'kemɛn nøz ən tul]

il n'y a que celui-ci qui a un trou

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 n'eus ket nemet se kement a vez komprenet e-barzh eviton-me

[nøs kə mɛd ze kem ve kɔ̃m'pre:nə bɑrz witɔ̃'me]

il n'y a que ça de compréhensible dedans pour mois [chanson en breton]

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 ha ne oa ket nemet ar paotr-kozh kement a gaozee brezhoneg

[a wa kə mɛ po'ko:s kemɛn go'zeɛ brɛ'zɔ̃:nək]

et il n'y avait que le vieil homme qui parlait breton

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 me a soñj ganin n'eus ket nemeton-me kement a gosha, met ar re all a gosha ivez

[me ʒɔ̃:ʒ gənĩ nøs kə mɛrtɔ̃ me 'kemə 'gosɑ mɛ ɾew ɑl 'go̞sa ije]

je pense [je m'imagine] qu'il n'y a que moi qui vieillisse, mais les autres vieillissent aussi

Gant : Frañswa ar Bihan, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear /.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 n'eus ket nemet Herve ha me kement en em okup deus...

[nøs kə mɛ 'hɛrve a me 'kemən nɔ̃n 'okyp døs]

il n'y a que moi et Herve qui nous occupons de...

Gant : Aleñ Toudig, ganet e 1968 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e / Plûned.

Dastumer : Tangi
🔗 ???

Dastumer : Tangi
🔗 n'eus ket nemete kement 'zo o chom aze

[nøs kə mɛrtɛ 'kemɛn zo ʃom ahe]

il n'y a qu'eux qui restent là

Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 n'eus ket nemet ar reoù 'deus graet skolioù botanik... les écoles de botanique, de plantes, de trucs comme ça, kement zo kat da lâret dit kwa

[nøs kə mɛ rew døz gwɛ ’skoʎo bota’nik lɛ zekɔl də plɑ̃nt də tryk kɔm sa ’kemɛn zo kɑt tə lɑrt tit kwa]

il n'y a que ceux qui ont fait des écoles de botanique... les écoles de botanique, de plantes, de trucs comme ça, qui sont capables de te dire quoi

Gant : Roje Dollo, ganet e 1932 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2019, tud bet ganet e Bear / Bear.
Selaou a ra an abadennoù brezhonek er radio.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 n'eus ket 'mertoc'h kement n'int ket deut

[nøs kə 'mɛʁtɔh 'kemɛn niɲ cə dœt]

il n'y a que vous qui n'êtes pas venus :

traduction

Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.

Dastumer : Tangi
🔗 ne oa ket nemet un dra kement oa mat 'h eo le dessert

[wa kə mɛ ndrɑ: ’kemɛn wa mɑ:d ɛ lə de’sɛr]

il y n'avait qu'une chose de bonne, le dessert

Gant : Ivet Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear.

Dastumer : Tangi
👂 🔗 eñ a soñj gantañ n'eus ket nemetañ kement ha n'eo...

[hẽ̞: ʒɔ̃:ʒ 'gɑ̃tɑ̃ nøs kə mɛrtɑ̃ kemt ɑ nɛ]

lui il pense qu'il n'y a que lui qui n'est...

Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.

Dastumer : Tangi