Brezhoneg Bro-Vear

🡼

An doubladur en X-mañ-X

Tangi YEKEL, gwengolo 2019

Ur framm dispar ha bev-mat en deus ar brezhoneg gant an doubladur en X-mañ-X. Gras dezhañ e vez savet « un indéfini de choix libre », da lâret eo un elfenn tennet deus un hollad, troet gant ar galleg tel(le) ou tel(le) (Mélanie Jouitteau, L'indéfini de choix libre par réduplication).

[^] 1. Stumm

Oc'h ober ar framm-se zo « un nom dont l'article peut être présent, suivi du déictique locatif adverbial -mañ et, immédiatement, de la réduplication nominale. » (idem)

(an) deiz-mañ-deiz (tel ou tel jour)

(ar) plas-mañ-plas (telle ou telle ferme)

(an) dra-mañ-dra (telle ou telle chose)

En deiz-a-herie ne glever ket ar raganv trivet gour hen nemet en doubladur hen-mañ-hen, tel ou tel :

hen-mañ-hen 'neus lâret din chom gant ma merenn

bezañ zo ur promesti briedelezh, a lâre ar person, etre hen-mañ-hen ha...

n'out ket bet o welet hen-mañ-hen aze ?

hen-mañ-hen 'neus torret e gorn-butun

[^] 2. Distagadur

Lâromp diouzhtu n'hon eus ket nemet anvioù unsilabennek doublet en hom c'horpus.

Douget eo an taol-mouezh pennañ gant an anv doublet, un eil taol-mouezh gwanoc'h o vezañ war an anv kentañ. Dre-se ne vez ket taol-mouezhiet mañ gwech ebet ha techet eo e vogalenn da vezañ neutralizet en [ə]. Evel-se e vez kont gant hen-mañ-hen hag a seblant bezañ peuruzet dre an avani e vez distaget ordinal [ˌhe̞nməˈhe̞:n], gant un e digor a-walc'h.

Evit ar reoù all e vez klevet a-wechoù mã [mɑ̃] :

(ar) plas-mañ-plas : plasmãplas [plɑsmɑ̃ˈplɑs]

(an) deiz-mañ-deiz : démãdé [ˌdemãˈde:]

Peurvuiañ avat e klevomp me [mə] :

hent-mañ-hent : hènmehèn [ˌhɛnmə'hɛn]

kroaz-mañ-kroaz : kroazmekroaz [ˌkʁwɑzmə'kʁwɑ:s]

dra-mañ-dra : dramedra [dʁamə'dʁaː]

[^] 3. Ger-mell dirak an anv kentañ ?

Kavet a ra dimp ne glever ket james ar ger-mell strizh ar/an/al dirak an doubladur. Kaer hon eus selaou hag adselaou ar peder frazenn da heul gant dra-mañ-dra, ne glevomp roud ebet deus un 'n bennak hag a diskwelfe zo deus an :

e klever un abadenn diwar-benn (an) dra-mañ-dra

welloc'h ec'h eo dit laket heu dra-mañ-dra e-barzh

Jañ-Mai, grit (an) dra-mañ-dra

'teus ket klevet (an) dra-mañ-dra ?

Koulskoude avat eo kemmet tra bep gwech, ar pezh a diskwel zo deus ar ger-mell a-fed ereadurezh.

Ar memes tra a remerker gant ar skwerioù dindan. Ne glev ket an nen ar, ha koulskoude emañ aze dre ar c'hemmadur a vez war-e-lerc'h, dre-vlotaat war kont ha dre-c'hwezhañ war koulz :

hennezh zo (ar) gont-mañ-gont e-barzh

d'ar c'houlz-mañ-c'houlz e touchfet oc'h... an alokasion

Ne glevomp roud ebet deus ar ger-mell an dirak deiz-mañ-deiz :

a-benn (an) deiz-mañ-deiz e vefont prest kwa

me zo e-sell da vont (an) deiz-mañ-deiz

Na dirak hent-mañ-hent, pa glevomp [hɛn] ha n'eo ket [nɛn] :

hag aze 'h ouvezent ar wenojenn da vont (an) hent-mañ-hent

D'ar skwerioù-se e c'hallomp ouzhpennañ hen-mañ-hen ha dreist-holl kroaz-mañ-kroaz, bet gwelet uheloc'h ha lec'h kroaz n'eo ket kemmet. Anat eo ne vez ket ur ger-mell dirak an doubladur han-se. Jouitto a ra ar memes koñstad :

« Une autre forme utilise la réduplication. Elle se distingue de la première par l'absence d'article défini devant le premier nom tête. Les grammaires confondent les deux structures, qui ont cependant des sens et des distributions différentes (Jouitteau 2010). »

N'omp ket kat da diluziañ ar poent-se a seblant dimp luziet-kaer evit ar poent.

[^] 4. Ger-mell dirak an anv doublet ?

Diwar-se eo sklaer ar reolenn. Ma n'eo ket kemmet an anv, an anv doublet n'eo ket ivez :

kroaz-mañ-kroaz (ar) plas-mañ-plas

Ma eo kemmet an anv, an anv doublet zo ivez :

(an) dra-mañ-dra d'ar c'houlz-mañ-c'houlz (ar) gont-mañ-gont

Div vartezeadenn zo posubl neuze. Pe ur ger-mell mut a lak an anv doublet da gemmañ, pe n'eus ger-mell ebet hag e-se e vez doublet an anv kentañ evel m'emañ, en e stumm kemmet.

Deus tu an eil vartezeadenn ec'h eomp kentoc'h. Da gentañ, gouez da Jouitto, « les Trégorrois Hingant (1868:210) et Le Clerc (1986:§154) donnent *an dra-ma-dra », hep ger-mell strizh han-se (idem) :

Hen-a-hen en deuz gred ann dra-mañ dra. (Hingant, 1868)

Da eil hon eus remerket en hom fennad diwar-benn an doubladur simpl penaos e c'hall ur ger doublet dougen ur c'hemmadur anyezhadurel, moarvat evit aezetaat an distagañ :

n'eus ket nemet reoù gozh gozh gozh

[^] Skwerioù all