Brezhoneg Bro-Vear

Klask

Kavet zo bet 38 frazenn.
12

hag e vije ordin oc'h esa boutañ un tamm paper, « xxx ( ?), 'ma lâret, me zo o vont da (dihopañ ?) ar paotr bihan-mañ memestra ! emañ o vont da lakeet tan war ma c'hein », hag e oan arriet, xxx ( ?) 'ma graet, 'ma ket graet trouz ha me o voutañ e biz dezhañ da-heul, eñ 'na aretet sell da voutañ paper 'ba... 'ba... 'ba... 'ba an toull-se !

[a ˌviˑʒe ɔꝛˌdiˑn ˈhɛsa ˈbutɑ̃ tɑ̃m ˈpɑpəꝛ - ? ma ˌlɑˑꝛ - ˌme zo ˌhɔ̃n diˈhopɑ̃ po̞d ˈbiˑən mɑ̃ mo̞sˈtɣɑˑ - mɑ̃ ˌɔ̃n də laˈkeˑɛ ˈtɑ̃ˑn waꝛ ma ˈhɛɲ - a wɑ̃n aˌɣiˑɛt - ? ma ˌgwe̞t - ˌma kə ˌgwe̞ ˈtɣuˑz a ˌme ˈvutɑ̃ i ˈbiˑz ˌdeˑɑ̃ də ˈhœˑl - ˈhẽ na aˈɣɛtət sɛl də ˈvutɑ̃ ˈpɑpəꝛ bæ bæ bæ bæ ˈtul ze sɛl]

et il essayait tout le temps de fourrer un bout de papier [dans le feu], « xxx ( ?), que j'avais dit, moi je vais (gronder ?) ce petit gars-là quand même ! il va me mettre le feu dans le dos », et j'étais arrivé, xxx ( ?) j'avais fait, je n'avais pas fait de bruit et moi de pousser son doitg à la suite [du bout de papier], il avait arrêté tiens de fourrer du papier dans... dans... dans... dans ce trou-là !

???

Louiz Gwajou, 1932, Kaouenneg (dastumet gant Tangi)

me 'meus aretet labourat, n'eo ket a-walc'h prenañ tiez, trakteurien ha traoù, ha divioù, hag asurañchoù, n'eus ket nemet labourat d'ober hag e baeo he zi !

[ˈme møz aˈꝛɛtə laˈbuːɹat - ˌne̞ kə ˌwɑx ˈpɣeːnɑ̃ ˈtiˑe - tɾakˈtœːꝛjən a ˈtɾɛw - a diˈviˑo - a asyˈꝛɑ̃ʃo - ˌnøs kə ˌmɛ laˈbuːɾad ˈdo̞ˑbəɹ a ˈbe̞ˑo i ˈziˑ]

moi j'ai arrêté de travailler, ce n'est pas le tout d'acheter des maisons, des tracteurs et tout, et des devis, et des assurances, il ne faut faire que travailler et elle paiera sa maison !

Mari Duigou, 1935, Tregonnev (dastumet gant Tangi)

evit an noz 'meus bet un tamm problem gantañ met eu... ezhomm 'meus da lâret dezhe dont da welet anezhañ, eu... ur sosiete zo hag a dremen eu... ur wech-an-amzer aze da... da welet hag-eñ 'h a mat, eu... an interrupteur warnañ zo arri skuizh, hag eu... goude 'ma lakeet anezhañ e oa aretet, ha pa on dihunet, a-benn neuze e oa... e oan... e oan branchet gantañ, met 'rae mann ebet ken, ha me a oa o voutañ, gwelet a rez ? ha tout an aer a dremene dre hennezh, 'oan ket kat da gompren petra a c'hoarie din, me a oa sec'h ma genoù paotr-kaezh ha... ha 'oa ket mat ar jeu, nann nann, « hemañ, emezon-me, zo oc'h ober e c'henaoueg amañ »

[wi ˈnɔ̃ːz møz be tɑ̃m pɹoˌblɛm ˈgɑ̃tɑ mɛd ə - ˈem møz də lɑˑɹ ˈde̞ də ˈdɔ̃n də ˈwe̞ːl ˈneːɑ̃ - ə - sosjete zo a ˈdɹemen ə ˌweʒənˈɑ̃mzəɹ ˌɑe də - də ˈwe̞ːl aˈgẽ ha mɑːt - ə ... ˈwaɹnɑ̃ zo ɑj ˈskwiːs - ag ə - ˈguːde ma laˈkeˑə ˈneˑɑ̃ wa aˈɹetət - a pə ɔ̃ diˈvyːnət - be̞n ˈnœhe wa - wɑ̃n wɑ̃n ˈbɹɑ̃ʃə ˈgɑ̃tɑ̃ - mɛ ɾɛ ˈmɑ̃n be ken - a ˈme wa ˈvutɑ̃ - gweːz - a tud ˈnɛːɹ dɹeˈmeːnɛ dɹe ˈhẽːz - ˌwɑ̃ŋ kə ˈkɑd də ˈgɔ̃mpɹən pɹa ˈhwɑjɛ dĩ - me wa zex me ˈgeːno po̞tˈkɛːz a - a ˌwa kə ˌmɑˑd ˈʒœː - nɑ̃nɑ̃n - ˌhem ˈmɔ̃me̞ zo ˈoˑɹ i heˈno̞ːg ˌɑ̃mɑ̃]

cette nuit j'ai eu un petit problème [respirateur] avec mais euh... il faut que je leur dise de venir le voir, euh... il y a une société qui passe euh... une fois le temps pour... pour voir si ça va bien, eu... l'interrupteur dessus est usé, et euh... après que je l'avais mis il s'était arrêté, et quand je me suis réveillé, pour alors il était... j'étais... j'étais branché dessus, mais il ne faisait plus rien, et moi de pousser, tu vois ? et tout l'air passait per celui-là, je ne pouvais pas comprendre ce qu'il m'arrivait, j'avais la bouche sèche mon pauvre et... et ça n'allait pas, non non, « celui-ci, dis-je, est en train de faire son imbécile ici »

Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)

Aze e oa darn ha a oa nec'het gant... « Ha daoust ha petra a sinifi se ? » Ha neuze aze e oa manet ur voul... evel ur voul dan ma kerez, e oa... ha honnezh a vije gwelet mont war-raok, ha feiz a-benn ar fin e oa aretet tu bennak quoi. Ha honnezh a oa en em distribuet eno. Heñ a oa... moged moarvat war-lerc'h an avion à réaction, moarvat, sur a-walc'h. Met bezañ a oa darn : « Daoust ha petra a sinifi se ? Daoust ha petra zo d'arriet ? Ha daoust... » Met ar re-se a vane, reoù... teir gwech, prest a-walc'h, tevoc'h evit an hini zo aze bremañ, ar varrenn zo aze quoi, ha e vijent div# oh ya, div wech teir gwech a-wechoù e vijent, ur varr# ken tev se quoi. Bep e dremene an avion feiz e vane ur varrenn war-lerc'h.

Il y en avait qui s'inquiétait à cause de... « Qu'est-ce que ça peut bien signifier ? » Et alors il restait une boule... comme une boule de feu, si tu veux... et on la voyait avancer, et à la fin elle s'arrêtait à un endroit. Et là elle se répartissait [= se dissipait]. C'était... de la fumée, probablement, après l'avion à réaction. Mais il y en avait [qui disait] : « Qu'est-ce que ça peut bien signifier ? Qu'est-ce qui va bien pouvoir se passer ? Qu'est-ce que... » Mais elles restaient, presque trois fois plus larges que celle qui est là maintenant, la traînée qui est là, et elles étaient deux... oh oui, parfois deux ou trois fois aussi large. À mesure que passait l'avion, il laissait une traînée derrière lui.

À propos des premiers avions qui passaient dans le ciel.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

disac'het, se a diskwel penaos kwa 'teus savet eu... 'teus aretet anezhi deus he gomz kwa, a-wechoù e klevez emaint oc'h ober goap diouzhit kwa (T. : neuze e tisac'hez warni ?) ya, e savez da vouezh war e hini, aretiñ anezhi kwa

[di’zɑ:həd ze ’diskwɛl pə’nɔ̃:z kwa tøs ’sɑ:vəd ə tøz a’ɹetəd nɛj dəz i gɔ̃ms kwa ’we:ʒo ’glɛwez mɛɲ ho̞:ɹ gwɑp tiwit kwa ja ’zɑwes tə vwe:s waɹ i ’hi:ni kwa a’ɹɛtĩ nɛj kwa]

déballé [fig.], ça montre comment quoi tu as élevé euh... tu l'as stoppée dans son monologue quoi, parfois tu les entends se moquer de toi quoi (T. : alors tu déballes sur elle) oui, tu élèves la voix, tu la stoppes quoi

Le Dû 2012 (p.210) : me ma dizouhed war hõz je m'étais rebiffée contre elle

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

(T. : ha labouret e-pad da vuhez) ya, abaoe ya, pa 'teus aretet, sul ouel pemdez evel e vez lâret

[ja bwe ja pa tøz a’ʁetət zy:l wel ’pɑ̃wde wɛl ve lɑ:t]

(T. : et tu as travaillé toute ta vie ?) oui, depuis oui, quand tu as arrêté, tous les jours de l'année comme on dit

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ha neuze, ar yeotenn n'onn ket penaos aze e gomzent, hag an hini ac'h arri da gerzhal warni, ac'hanta ! bepred 'h it d'ober goap, ur wech e oan du-hont 'ba Ploueg, aet d'ober ur barti chase, ha ma mab ganin, ha koulskoude e oan... ne oan ket 'ba... 'ba ul lec'h ha n'anavezen ket kwa, hag e oan bet ur momed na oan ket kat da realizañ pelec'h e oan, derc'hen a raen da soñjal « dam se zo drol 'vat ! » hag e oan bet ur pennad hag e oan aet war ar penn kontrefed hag e oan aretet, a-benn ur pennad goude e oan arriet ervat kwa, se a oa drol a-walc'h kwa

[a ’nœ:he ə jɛ’wetən nɔ̃ kə pə’nɔ̃:z ’ɑ:he ’gɔ̃mzɛɲ a n:i hɑj də ’gɛʁzəl waʁni ’hɑ̃nta ’bopət het to̞:ʁ gwap ə weʃ wɑ̃n ’dy:ən bah ’plu:ək ɛ:d do̞:ʁ ’bɑɾti ’ʃɑse a mə vɑ:b kə’nĩ a kus’ku:de wɑ̃n ’wɑ̃ŋkə bah bah le̞h ˌnɑ̃nve’e̞nkət kwa ag ə wɑ̃n bed ’momət na wɑ̃n kɑt tə ˌʁea’li:zɑ̃ ple̞h wɑ̃n dɛʁh ʁe̞n də ’ʒɔ̃:ʒəl dɑ̃m ze zo dɾo:l ha mɔ̃mɛ a wɑ̃n be ’pɛnət a wɑ̃n ɛt waʁ pɛn kɔ̃ntʁəˈfɛt a wɑ̃n a’ʁetət bɛn ’pɛnəd ’gu:de wɑ̃n ’ɑjəd vɑ:t kwa ze wa dɾo:l ə’wɑh kwa]

et alors, l'herbe je ne sais plus comment là qu'ils disaient, et celui à qui il arrive de marcher dessus, eh bien ! toujours est-il que vous allez vous moquer, une fois j'étais là-bas à Ploueg, allé faire une partie de chasse, et mon fils avec moi, et pourtant j'étais... je n'étais pas... dans un lieu que je ne connaissais pas quoi, et j'avais été un moment sans réaliser où j'étais, je continuais de réfléchir « dame, c'est bizarre quand même ! » et j'avais été un moment et j'étais allé dans la direction inverse et je m'étais arrêté, au bout d'un moment je m'en étais sorti quoi, c'était assez bizarre quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ha neuze e oa aretet da vutunat

[a ’nøhe wa a’retət tə də vy’ty:nət]

et alors il s'était arrêté [de travailler] pour fumer

Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa didonet deus e boeson... e oa aretet ar moteur

[pe wa di’dɔ̃:nəd dəz i ’bwɛsɔ̃n wa a’ɹetə ’motəɹ]

quand il avait été sevré de son alcool... le moteur s'était arrêté [décès]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ha da dad 'na aretet da vutunat

[a də dɑ:d na a’retəd də vy’ty:nət]

et ton père avait arrêté de fumer

Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi)

ha pase an deiz-se, tad Klaod 'na lâret « ah me ne vutunin ket ken » hag e oa aretet da vutunat

[a ’pɑse ’ndese - tɑ:t klo:d na lɑ:t - a me vyty’nĩŋ kə ken - a wa a’retəd də vy’ty:nət]

et passé ce jour-là, le père de Claude avait dit « ah moi je ne fumerai plus » et il s'était arrêté de fumer

Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi)

ha goude gwelet a rez 'na derc'het, treuz e benn warnon, me a oa aretet primoc'h, me a derc'he da vont a-vuzur kwa

[a ’gu:de gwe̞:z na ’dɛɹhɛt tɾœ:z i bɛn waɹnɔ̃n me wa a’ɹetət ’pɹymɔh me ’dɛɹhe də vɔ̃n ’vy:zyɹ kwa]

et après vois-tu il avait continué [de grandir], une tête de plus que moi, moi j'avais arrêté plus vite, moi je continuais d'aller à mesure quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir egile 'na aretet ar volotenn gant e dorn

[py’gy:ɹ e’gi:le na a’ɹetəd vo’lotən gɑ̃n i dɔɹn]

puisque l'autre avait arrêté la balle avec la main

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

kar me, e oan aretet e bord an hent, 'ma tapet ur bod linad

[kar me wɑ̃n a'rɛtət bɔrd nɛn ma 'tɑpə bu:d 'li:nət]

car moi je m'étais arrêtée au bord de la route, j'avais attrapé une ortie

Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi)

ma vije bet ur viketenn 'na aretet abretoc'h, han-se eo fentus hein

[ma viʒe bed vi’kɛtən na a’ɹetəd a’bɹetɔh ɑ̃’se e̞ ’fɛntyz ɛ̃]

si ça avait été une biquette [chevreuil femelle], il aurait arrêté plus tôt, par conséquent c'est curieux hein

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

... hag e oa o krapat da vont da Drezelan war-droad hag Ernest Kollet a oa amañ 'ba ar vilin gwechall kwa, hag aretet da lâret dezhañ dont... dont gantañ 'ba an oto, 'nije kaset... « nann nann nann, eme Jañ-Mai, 'meus ket amzer », e oa gwelloc'h dezhañ mont war-droad evit mont 'ba an oto kwa

[a wa ’kʁapad də vɔ̃n də dʁe’ze:lən waʁ dwɑ:t ag ’ɛʁnɛs ’kɔlɛd wa ’ɑ̃mɑ̃ bah ’vi:lin gwe’ʒɑl kwa a a’ʁetət tə lɑ:ʁ deɑ̃ dɔ̃n dɔ̃n gɑ̃tɑ̃ bah ’noto niʒe ’kɑsət - nɑ̃n nɑ̃n nɑ̃n me ʒɑ̃’mɑj mœs kəd ’ɑ̃mzəʁ wa ’wɛlɔh teɑ̃ mɔ̃n waʁ’dwɑ:d wid mɔ̃n bah ’noto kwa]

... et il montait pour aller à Trezelan à pied et Ernest Kollet était ici au moulin autrefois quoi, et [il s'était] arrêté pour lui dire de venir... venir avec lui dans la voiture, il l'aurait amené... « non non non, dit Jeañ-Mai, je n'ai pas le temps », il préférait aller à pied plutôt qu'aller dans la voiture quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ar brezel a oa aretet fonnus kwa

[’bre:zɛl wɑ a’retəd ’vɔ̃nys kwɑ]

la guerre s'était arrêtée rapidement quoi

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)

betegoût, a ya, betegoût, betegoût e vijemp aretet

[pete'gud a ja - pete'gud - pete'gud viʃɛm a're̞tət]

de peur de, ah oui, de peur de, de peur d'être arrêtés

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

N'on ket kat da lavaret dit abalamour da betra na dre benaos 'ma aretet, pa 'ma aretet...

[nõŋkə'tlaːtit bãwtə'bɾaː na dʁe bə'noz ma a'ʁetət – pe ma a'ʁetət]

Je ne suis pas capable de te dire pourquoi ni comment j'avais arrêté, quand j'avais arrêté...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ken 'deva aretet debriñ o adverenn

[ken devɑ a’retəd ’di:bi o hɑ’vɛrn]

au point qu'ils avaient arrêté de manger leur goûter

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Kavet zo bet 38 frazenn.
12