Brezhoneg Bro-Vear

Klask

Kavet zo bet 17 frazenn.

aze e oa ur mikinik, ha hen... hennezh a droc'he koad, han-se e oa une scierie ha neuze e oa ur mikinik da... labourat al lin ivez, ha war an tu all neuze e oa ur maner

[... ˌmikiˈnik - ... - ... - ... ˌmikiˈnik ... - ... ˈmɑ̃ˑnəɹ]

et là il y avait une machine, et ç... elle coupait le bois, donc c'était une scierie et il y avait aussi une machine pour... travailler le lin aussi, et vers l'autre côté alors il y avait un manoir


Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.

Janed ar Bever, 1938, Langoad (dastumet gant Tangi)

ha ma dad-me, a oa... Bilhon, Yves-Marie Billon, hag eñ a droc'he ar blev, oh ! un espes koafer ! 'ba e stumm ivez ! ya ! ya ya ya ya ya, perukenner ha... ha neuze e vije... eu... aze e vije ur jabadao evel a vije lâret deus se hañ ! ur jabadao, c'hoarzhin a raent, ar re-se a rae las ! neuze unan... « deus 'ta ! pegoulz e deui da droc'hañ da vlev ? » ha penaos e vije lâret dezhe 'ta ? « 'teus ket ezhomm da droc'hañ da vlev, n'int ket hir 'vat ! » ya, bremañ e deu da soñj din, « n'int... n'int ket hir, met... ya met... degas un tamm voutailhad traoù ganit hañ ! » « n'eo ket... n'eo ket abalamour da droc'hañ blev met abalamour da evañ ur bannac'h », hag e vijent... pa vijent o tapet ur voutailh kwa e vije evet gant goûg ar voutailh, ha goude e vije roet ar voutailh d'egile, da evañ evel-se, 'oa ket ezhomm bolennoù na traoù, bo !

[a mə ˈdɑˑd ˌme - wa - ˈbiʎɔ̃ - ... - a ˌhẽ ˈdɹo̞he ˈblɛw - o ˌnespəs ˈkwɑfəɹ - bah i ˈstym ˌiˑe - ˌjɑ - ja ja ja ja ja - pɛɹyˈkenəɹ a - a ˌnœˑe̞ viʒe - ə - ˌɑhe̞ viʒe ʃabaˈdɑw we̞l viʒe ˌlɑˑt tœs se ɑ̃ - ʃabaˈdɑw - ˈhwɛɹzin ɹɛɲ - ˌɹeze ɹe ˈlɑs - ˌnœˑe̞ ˈyˑn - ˌdøs ta - peˌgulz ˌdi də ˌdɹo̞hɑ̃ də ˈvlɛw - a pəˌno̞z viʒe ˈlɑˑɹ ˌte̞ ta - tøs ˌkem ˈdɹo̞hɑ̃ də ˈvlɛw - ˌnɛɲ cə ˈhiːɹ ha - ˌjɑ - ˌbo̞mɑ̃ ˌda də ˌʒɔ̃ˑs tĩ - ˌnɛɲ ˌnɛɲ cə ˈhiːɹ - mɛ - ˌjɑ mɛ - ˌdes tɑ̃m vuˌtɑjat ˈtɹɛw gəˌnit ɑ̃ - ˌne̞ kə ˌne kə ˌblɑ̃m tə ˈdɹo̞hɑ̃ ˈblɛw mɛt ˌblɑ̃m tə ˈeːvə ˈbɑ̃x - a ˌviʒɛɲ - pe ˌviʒɛɲ ˈtɑpə ˈvutaj kwa ˌviʒe ˈeːvə gɑ̃n ˌgug ˈvutaj - a ˌguˑde viʒe ˌɹoˑə ˈvutaj deˈgiːle - də ˈeːvɑ̃ vəˌse̞ - ˌwɑ kəd ˌem bo̞ˈleno̞ na ˈtɹɛw - bɔ]

et mon père à moi, c'était... Billon, Yves-Marie Billon, et il coupait les cheveux, oh ! un espèce de coiffeur ! dans son genre aussi ! oui ! oui oui oui oui oui, coiffeur et... et alors il y avait... euh... là il y avait un raffut comment on appelait ça hein ! un raffut, ils rigolaient, ceux-là en faisait un bazar ! alors un... « viens donc ! quand viendras-tu couper tes cheveux ? » et comment leur disait-on donc ? « tu n'as pas besoin de te couper les cheveux, ils ne sont pas longs ! », oui, maintenant je me rappelle, « ils ne sont... ne sont pas longs, mais... oui mais... apporte une bouteille de gnôle hein ! » « ce n'est pas... ce n'est pas dans le but de couper des cheveux mais dans le but de boire un coup », et ils étaient... quand ils étaient à prendre la bouteille quoi ils buvaient au goulot, et après on donnait la bouteille à l'autre, pour boire comme ça, il n'y avait pas besoin de bols ni rien, bo !

Simona ar Bilhon, 1936, Bear (dastumet gant Tangi)

ha neuze, bezañ a oa... bezañ a oa unan all all c'hoazh, ur machin da drailhañ potaj, hag e voutes div teir... teir betrabezenn e-barzh hag e... eñ a droc'he ar potaj dit kazi evel trañchennoù jambon

[a ’nœ:he be wa be wa nal al hwɑs ’mɑʃin ’dʁɑjə ’poteʃ a ’vutez diw tɛ:ʁ tɛ:ʁ betɾa’be:zən bɑrs a hẽ̞: hẽ̞: ’dɾɔ:he ’poteʒ dit ’kɑ:he wɛl tɾɑ̃’ʃeno ’ʒɑ̃mbɔ̃n]

et alors, il y avait... il y avait un autre encore, une machine pour hacher les betteraves, et tu mettais deux trois... trois betteraves dedans et il... il te coupait tes betteraves quasiment comme des tranches de jambon

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

met e vreur-kaer, e vreur-kaer a droc'he an hoc'hien

[mɛ i vʁœʁ'kɛ:ʁ i vʁœʁ'kɛ:ʁ 'dɾo̞:hɛ 'dɾo̞:hɛ 'nohjən]

mais son beau-frère, son beau-frère coupait... coupait les verrats

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

Pa vez troc'het tamm bara tanav, e vez lâret "tamm bara-flip-amann". Ha pa vez troc'het tamm bara tev e vez lâret "tamm bara charreter". Charreter a vije o kerzhet gant kezeg war douar labouret, sportif oa. Pa arrie d'e bred 'nije naon hag a droc'he un tamm bara charreter.

Pa vé troheut tan-m bara tan-no, vé lareut tan-m bara flip an-man-n. A pa vé troheut tan-m bara téw vé lareut vé tan-m bara charéteur. Charéteur vijé kerzeut gan-n kézék war douar laboureut sportif wa. Pa ayè di prét ni jé nanwan-n a droé tan-m bara charéteur

[pa ve tʁohət tãm baʁa tãno ve laʁət tãm baʁa flip ãmãn] [a pa ve tʁohət tãm baʁa tew ve laʁət ve tãm baʁa ʃaʁetəʁ] [ʃaʁetəʁ vi ʒe kɛʁzət gãn kezek waʁ duaʁ labuʁət spoʁtif wa] [pa ajɛ di pʁet ni ʒe nãwãn a dʁoe tãm baʁa ʃaʁetəʁ]

Quand on coupe une tranche fine, on dit « bara flip anman » (la tartine ayant bcp de beurre par rapport à la grosseur du pain). Et quand on coupe une tranche épaisse on dit une tranche de charretier. Le charretier marchait avec les chevaux dans la terre labourée, il était sportif. Quand il venait manger il avait faim et coupait une tranche de charretier.

Ivona Toudig, 1934, Bear (dastumet gant Julien)

ar veterinaer a rae spesialamant kwa, a droc'he ar blev o c'hoari en-dro, ha neuze 'na ur machin espres ha « raw ! », e troc'he e lost dezhañ, ret e oa bezañ kazi... bezañ a-walc'h... bezañ kriz evit ober kwa

[ə veteɹi’nɛ:ɹ ɹe spesja’lɑ̃mɑ̃n kwa ’dɾɔ:he blɛw hwɑj ndɾo a ’nœ:he na ’mɑʃin ’espəs a ɹɑw ’dɾɔ:he i lɔst teɑ̃ ɹɛd wa ’be:ɑ̃ ’kɑ:he ’be:ɑ̃ wɑx ’be:ɑ̃ kɾi: wid o̞:ɹ kwa]

le vétérinaire faisait spécialement quoi, il coupait les poils qui entouraient, et alors il avait une machine exprès et « raw ! », il lui coupait la queue, il fallait être presque... être assez... être cruel pour faire ça quoi

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

ha bezañ zo reoù hag a droc'he o divskouarn dezhe, harz anezhe da vont da harzheta evel e lârent gwechall, « harzheta » eo mont da c'haloupat kwa, « harzheta » ya

[a 'be:ɑ̃ zo ɹew 'dɹo̞:he o 'diwskɛɹn dɛ: haɹz nɛ: də vɔ̃n də haɹ'ʒeta wɛl 'lɑ:ɹɛɲ gwe'ʒɑl haɹ'ʒeta he̞ mɔ̃n də ha'lɔ̃mpət kwa haɹ'ʒeta ja]

et il y en avait certains qui leur coupaient les oreilles [aux chats], les empêcher d'aller courir les buissons comme ils disaient autrefois, « courir les buissons » c'est aller courir quoi, « courir les buissons » oui

Vallée 2014 p. 244 « garjata […] il se dit proprement du chat qui rode autour de sa proie, qui guette le moment favorable, de celui qui court les buissons, les haies »

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

E heskenn 'nea evel un daol plat, ha e oa... heu, penaos, an hini a droc'he a oa evel ur plankenn ma kerez, evel un heskenn bras, petra, un heskenn ront ma kerez, ha honnezh a deue en-dro, ha e vije gant e blankenn, e vije gant e vachin eno gant e blankenn eno, o vountañ anezhe e-barzh evel-hemm.

[i ’e̞skən nea vɛl ən dol’plat a wa ø pənoːs ə’niː ’dʁɔhe wa vɛl ’plãŋkən ma’keəs vɛl ən ’e̞skən ’bʁaːs pʁa vɛl ən ’e̞skən ’ʁõn ma’keəs – a ’hõː de n’dʁoː a viʒe gãn i ’blãŋkən viʒe gãn i ’vaʃin eno gãn i ’blãŋkən eno – ’vutã ’ne̞ː baʁz və’lɛm]

Sa scie [circulaire] avait comme une table plate, et heu... comment... ce qui coupait était comme une planche si tu veux, comme une grande scie, une scie ronde si tu veux, et elle tournait, et il était avec sa planche, avec son machin là avec sa planche, et il les poussait dedans comme ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

pe vo ur boud aotrou pe ne vo ket, me a droc'ho anezhañ bepred emezon-me, hag e-se... me a droc'he anezhe bep pa 'h aen da divarrañ

[ped bu:d 'ɔtɾo pe nə vo kət me 'drɔho neɑ̃ 'bopəd mome a e'se me 'drɔhɛ nɛ: bɔp pe hɛn di'vɑrɑ̃]

qu'il y ait une branche du seigneur ou pas, toujours est-il que je la couperai disais-je, et donc... je les coupais chaque fois que j'allais élaguer

??? [ped bu:d]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Honnezh a droc'he e lec'h e vije laket d'ober. Met ma vije ur biz war ampich, eñ a droc'he ivez.

[hõ ’dʁɔhe lɛh viʒe ’lakət ’tɔʁ – mɛt ma viʒe ’biːs waʁ’hãmpiʃ – hẽ ’dʁɔhe ’ie]

[La scie circulaire] coupait là où on la mettait à faire. Mais s'il y avait un doigt dans le passage, elle le coupait aussi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ya, ur mikanik, ya ya ya ya, hag a droc'he anezhe din 'ba trañchennoù evel jambon, hag e veze... met arabat dit boutañ re e-barzh, aze ne veze ket droed nemet... da div vetrabezenn kwa

[ja mi’kɑ̃:niɟ ja ja ja ja a ’dɾohɛ nɛ: dĩ ma tɾɑ̃’ʃeno wɛl ’ʒɑ̃bɔ̃ a viʃe mɛ ’rɑ:bə dit ’butə ɾe bɑɾs ’ɑe viʃe kə drwɛd mɛ də diw vetra’be:zən kwa]

oui, une machine, oui oui oui oui, et elle me les coupait en tranches comme du jambon, et il y avait... mais il ne fallait pas pousser trop dedans, là tu n'avais droit qu'à... tes deux betteraves quoi [machine à broyer des betteraves]

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

pe vo ur boud aotrou pe ne vo ket, me a droc'ho anezhañ bepred emezon-me, hag e-se... me a droc'he anezhe bep pa 'h aen da divarrañ

[ped bu:d 'ɔtɾo pe nə vo kət me 'drɔho neɑ̃ 'bopəd mome a e'se me 'drɔhɛ nɛ: bɔp pe hɛn di'vɑrɑ̃]

qu'il y ait une branche du seigneur ou pas, toujours est-il que je la couperai disais-je, et donc... je les coupais chaque fois que j'allais élaguer

??? [ped bu:d]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

pa veze ezhomm da divarrañ ur wezenn, me ne lesken ket ar bod aotrou, me a droc'he anezhe tout

[pe viʒe e:m di'vɑrɑ̃ 'weən me 'lɛskɛŋ kə bud 'ɔtɾo me 'drɔhɛ nɛ: tut]

quand il y avait besoin d'élaguer un arbre, moi je ne laissais pas la branche du seigneur, moi je les coupais toutes

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ya, un mikanik, ya ya ya ya, hag a droc'he anezhe din 'ba trañchennoù evel jambon, hag e veze... met arabat dit boutañ re e-barzh, aze ne veze ket droed nemet... da div vetrabezenn kwa

[ja mi'kɑ̃:niɟ ja ja ja ja a 'dɾohɛ nɛ: dĩ ma tɾɑ̃'ʃeno wɛl 'ʒɑ̃bɔ̃ a viʃe mɛ 'rɑ:bə dit 'butə ɾe bɑɾs 'ɑe viʃe kə drwɛd mɛ də diw vetra'be:zən kwa]

oui, une machine, oui oui oui oui, et elle me les coupait en tranches comme du jambon, et il y avait... mais il ne fallait pas pousser trop dedans, là tu n'avais droit qu'à... tes deux betteraves quoi [machine à broyer des betteraves]

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oa deut an trakteurien, ar re-se a droe an douar don hañ, gwezha... hag a droc'he tout ar gwrizioù

[pe wa dət trak'tœ:rjən 'reze 'droɛ 'nduar dɔ̃:n ɑ̃ gweʒɑ a 'trɔhɛ tud 'gwrijo kwa ]

quand les tracteurs étaient arrivés, ceux-là retournaient la terre profondément hein, autref... et ils coupaient les racines quoi

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Un espes rod a oa en-dro ha neuze, honnezh, ha e serre bep da 'h ae, e droc'he, ar machin a droc'he gwinizh da gentañ, ha neuze ar rod a deue en-dro ha neuze e lakae anezhe da vont e-barzh, da vont e-barzh ar machin, abalamour dezhe da en em serriñ un tamm bihan, ha neuze, goude gant ur fiselenn neuze, ar fiselenn a rae he skoulm quoi, abalamour da derc'hen ar fagodenn quoi, ha neuze goude e skoe anezhe en-dro. Ha neuze e derc'he da vont evel se quoi.

'N èspes rod oa 'ndro, a neuzé, hoñs, a sèrré bop te 'h ê, drohê, machin drohê gwinis de gèntañ, a neuzé rod dé 'ndro, a neuzé lakê nè de von bars, de von bah machin, bañw tè de non sè(rr)iñ tamm bïen, a neuzé, goudé gan fisélenn neuzé, fisélenn rè i skourm quoi, bañw te dèrhen vagoenn quoi, a neuzé goudé skoé nè 'ndro. A neuzé dèrhé de von vesé quoi.

Il y avait une sorte de roue autour, et elle ramassait à mesure qu'elle avançait, d'abord la machine coupait le froment, ensuite la roue tournait et le faisait rentrer dans la machine, pour qu'ils soient ramassés, et ensuite la ficelle faisait un noeud, pour maintenir le fagot, et alors elle les expulsait. Et elle continuait comme ça.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Ar faucheuse a droc'he anezhe seulamant.

Focheuz drohé nè seulaman.

La faucheuse ne faisait que les couper.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

Kavet zo bet 17 frazenn.