▶ ha 'oa ket droed da gaozeal brezhoneg 'ba ar skol, aze 'neuint komañset... darc'hañ ar brezhoneg en traoñ, deja pa oan yaouank-me, me 'oaren ket nemet brezhoneg pa oan aet d'ar skol, ha 'mamp ket droed da gaozeal, ger... ebet etrezomp, kamaradoù, evel-se, ar skolaer a vije eno prest !
[...]
et nous n'avions pas le droit de parler le breton à l'école, là ils ont commencé... à éradiquer le breton, déjà quand moi j'étais jeune, moi je ne savais que le breton quand j'étais allé à l'école, et nous n'avions pas le droit de parler, aucun... mot entre nous, copains, comme ça, l'instituteur y était, prêt [à sévir] !
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.
Ujen Boverje, 1930, Pleuzal (dastumet gant Tangi)
▶ Monsieur Even zo deus... Ploulec'h, skolaer
[... - pluˈlex - ...]
Monsieur Éven est de... Ploulec'h, instituteur
Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ met te zo skolaer mod-all kwa ?
[mɛ ˌte skoˈlɛˑɹ modˈɑl kwa]
mais toi tu es enseignant sinon quoi ?
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.
Padrig Gwerniou, 1947, Treglañviz (dastumet gant Tangi)
▶ hag out aet te da skolaer brezhonek ?
[a hud ˌɛt ˈte də skoˌlɛˑɹ bɹe̞ˈzɔ̃ːnək]
et tu es devenu instituteur bretonnant ?
Simona ar Bilhon, 1936, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ ... skolaer Tregonnev met marv eo... dek vloaz zo
[skoˈlɛːꝛ tꝛeˈgɔ̃ne mɛ ˈmɑꝛw e̞ - ˈdeg la so]
... l'instituteur de Tregonnev mais il est mort... il y a dix ans
Jañ Ribod, 1950, Tregonnev (dastumet gant Tangi)
▶ ha 'ma kavet ur skolaer 'ba... 'ba Kemper... 'ba machin 'ba... arri kozh a-benn neuze, 'ba Landreger e oa bet er skol, e oa amañ, e oa-eñ o vlagat aze « amañ zo arri daou 'vat emezañ », pa oa... 'meus ket soñj... « 'ma sachet war o divskouarn alies » « ya 'vat emezon-me, ha taolioù-botoù ivez, 'teus ket soñj e vije reiñet dimp evit eu... pas kaozeal brezhoneg ? » « ya met ne rin ket se deoc'h ken » « nann, n'ez ket d'esa ivez bepred » marv eo ivez
[a ma kɑ: sko'lɛ:ɹ bah bah kɛ̃'pɛɹ bah ma'ʃi:n ba ɑj ko:z bɛn 'nœ:he ba lɑ̃n'dɾɹe:gəɹ wa be sko:l wa 'ɑ̃mɑ̃ wa ẽ̞: 'vlɑ:gəd 'ɑ:he - 'ɑ̃mɑ̃ zo ɑj do̞w hat meɑ̃ pə wa møskə ʒɔ̃ʃ ma 'ʒɛʃə waɹ o diw'sku:aɹn a'li:ɛs - ja hat 'mɔ̃me̞ a 'tojo 'boto ie tøs kə ʒɔ̃:ʒ viʒe ɹɛĩ dim wid ə pas ko'ze:əl bɹe̞'zɔ̃:nək - ja mɛ ɹĩŋ kə ze dɑx ken - nɑ̃n 'neske 'de̞sa ie 'bopət mɑɹw e̞ ie]
et j'avais trouvé l'instituteur à... à Kemper... à machin là à... il était vieux pour alors, il avait été à l'école de Landreger, il était ici, il était en train de déconner là « ici il y en a deux qui arrivent disait-il », quand c'était... je ne me souviens plus... « dont j'avais souvent tiré les oreilles » « mais oui dis-je, et des coups de pied aussi, tu ne te souviens pas qu'on en donnait pour euh... ne pas parler breton ? » « oui mais je ne le vous ferai plus » « non, ne va pas essayer non plus toujours », il est mort aussi
Diwallit : frazenn dastumet e-maez Bro-Vear.
Jañ-Batist an Tieg, 1935, Langoad (dastumet gant Tangi)
▶ goude 'h aemp da... d'ar skol, gant... gant ar skolaer e oas... e vije ar simbol, ma vije... an hini a vije tapet o kaozeal brezhoneg a vije en pinijenn, xxx ( ?), se zo trawalc'h evit lakat o fenn da dreiñ, d'ar reoù yaouank, na ouvezes ket eu...
['gu:de hɛm də də sko:l gɑ̃n gɑ̃n sko'lɛ:ʁ was viʃe sɛ̃'bɔl ma viʃe n:i viʃe 'tɑpət ko'ze:əl bʁɛ'zɔ̃:nək viʃe npi'ni:ʒən ? ze zo tʁwɑh wid 'lɑkəd o vɛn də dʁɛj ə də ʁew 'jo̞wɑ̃ŋg na uve'es kəd ə]
après nous allions... à l'école, avec... avec l'instituteur tu étais... il y avait le symbole, s'il y avait... celui qui était pris à parler breton était puni, xxx ( ?), c'était suffisant pour faire tourner la tête à des jeunes, tu ne savais pas euh...
???
Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)
▶ outre-se ar person, pas ar person, ar skolaer neuze, eñ deus ar beure, pa gomañse ar skol, kentañ hini a dape o kaozeal brezhoneg a roe ar simbol dezhañ, ar simbol a rae deus eu... ar simbol a oa ur c'hapuchenn diwar... diwar ur stilo aze, hag e roe hennezh dezhañ hag eu... ma 'nije roet dit-te, feiz, te 'ta d'ober reiñ anezhañ d'unan all ha 'tije tapet o kaozeal brezhoneg
['utɾe ze 'pɛʁsɔ̃n pas 'pɛʁsɔ̃n sko'lɛ:ʁ 'nœ:he ẽ̞: dœz 'bœ:ʁe pə go'mɑ̃se sko:l 'kentɑ̃ 'hi:ni 'dɑpe ko'ze:əl bʁɛ'zɔ̃:nək 'ro:e sɛ̃'bɔl deɑ̃ sɛ̃'bɔl ʁɛ dœz ə ə sɛ̃'bɔl wa ha'pyʃən diwaʁ diwaʁ ə 'sti:lo 'ɑ:he ag ə 'ʁo:ɛ hẽ̞:z deɑ̃ ag ə ma tiʒe 'ʁo:ət tite fe: te ta do̞:ʁ ʁɛĩ neɑ̃ də nɑl a tiʒe 'tɑpət te ko'ze:əl bʁɛ'zɔ̃:nək]
en plus de ça le curé, pas le curé, l'instituteur alors, lui le matin, quand l'école commençait, le premier qu'il attrapait à parler breton, il lui donnait le symbole, il appelait symbole euh... le symbole c'était un capuchon de... de stylo, et il lui donnait celui-là, et euh... s'il te l'avait donné, ma foi, tu devais le donner à un autre que tu avais attrapé à parler breton
Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)
d'ar c'houlz-se e vije tout... tout ar c'hlas kwa, e vijemp d'ar... d'ar skolaer, ar reoù vras hag ar reoù grenn evel e vez lâret, hag ar reoù vihan, ha tout war e gont kwa
[də 'huls:e viʒe tut tut hlɑs kwa viʒɛm də də sko'lɛ:ɹ ɹew vɾɑ:z a ɹew gɾɛn wɛl ve lɑ:t a ɹew 'vi:ən a tud waɹ i gɔ̃n kwa]
à cette époque-là il avait toute... toute la classe quoi, nous étions tous avec le maître, les grands et les moyens comme on dit, et les petits et tout à sa charge quoi
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ neuze e deue ar skolaer en em... en em c'hichen da gorijañ ma c'haier ha bep eu... bep fotenn, « klek ! klek ! »
[’nœ:he de sko’lɛ:ɹ nəm nəm ’hiʃən də go’ʁi:ʒɑ̃ mə ’hɑjəɹ a bob ə bop ’fotən klɛk klɛk]
alors l'instituteur venait auprès... auprès de moi pour corriger mon cahier et à chaque eu... chaque faute, « clac ! clac ! » [claques]
Ivon Maledan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ gleout a raje mont a-du gant ar skolaer, ha neuze an hini bihan...
[kle 'ʁaʃe mɔ̃n dy: gɑ̃n sko'lɛ:ʁ a 'nœ:he n:i 'bi:ən]
elle devrait [mère d'élève] aller dans le sens de l'enseignant, et alors le petit...
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
skolaer
skolèr
[skolɛʁ]
instituteur
Plac'h, , Bear (dastumet gant Julien)
▶ e Brelidi e oa ur skolaer kozh gwechall, 'neus ket bet nemet unan e sertifika gantañ keit eo bet
[bœ'lœ:di wa sko'lɛ:ɹ koz gwe'ʒɑl nœs kə be mɛ yn i sɛɹtifika 'gɑ̃tɑ̃ kɛjt ɛ bet]
à Brelidi il y avait un vieil instituteur autrefois, il n'y en a qu'un qui a eu son certificat avec lui tant qu'il a été
Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)
abaoe emañ skolaer emañ o teskiñ
[bwe mã sko’lɛ:r mã 'tiski]
depuis qu'il est instituteur il apprend
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
ar skolaer 'neus graet trouz din
[sko’lɛ:r nøz gwɛt tru:s tĩ]
le maître m'a grondé
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ ni a soñje dimp gwechall eo abalamour d'ar vugale e deue an inspekteur, hag e vije lâret dimp « l'inspecteur passera », fidamdoue, ni a vije gant hom jeu gant an aon deus an inspekteur, hag-eñ eo abalamour d'ar skolaer e teuent
[nim 'ʒõ:ʒɛ dim gwe’ʒal hɛ blãm tə vy'gɑ:le dɛ nɛ̃s'pɛktər - a viʒe 'lɑ:ʁə tim - fidɑ̃m'du:e nim 'viʒe gãn õm ʒœ: gãn 'owən døs nɛ̃s'pɛktər - a'gẽ e̞ blɑ̃m tə sko'lɛ:r dɛɲ]
nous pensions autrefois que c'était à cause des enfants que l'inspecteur venait, et on nous disait, « l'inspecteur passera », bon sang, nous étions studieux à cause de la peur de l'inspecteur, alors que c'est à cause de l'instituteur qu'ils venaient
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
oh ya, ar skolaer oa un dra bennak hañ
[o ja sko'lɛ:r wa ndrɑ: mnɑ:g ã]
oh oui, c'était le maître c'était quelque chose hein
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
met ar vugale ne veze ket arru-mat ar skolaer gante meur a wezh
[mɛ vy'ga:le 'viʒe kəd aj mat sko'lɛ:r gãntɛ mœ:r ə we:ʃ]
mais plusieurs fois les enfants n'ont pas apprécié leur instituteur, l'instituteur n'était pas bien vu des enfants
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ petra a ra deus e vicher ? skolaer, n'eo ket ?
[prɑ rɑ dəz i 'viʃər sko'lɛ:r nɛ kət]
quel métier fait-il ? instituteur, non ?
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
hag eñ zo petra, skolaer pe...
[a hẽ: zo prɑ sko'lɛ:r pe]
et lui est quoi, instituteur ou...
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)