Brezhoneg Bro-Vear

Ar frammoù klivet

Mont da gomz deus ar pennad-mañ war ar forum

Er pennad-mañ omp o vont d'en em interesiñ deus ur framm ereadurel implijet kalz en brezhoneg, ar framm klivet. Evel-henn e teskriv Mélanie Jouitteau anezhañ en ur pennad ma vo heuliet e blañ :

« Les structures clivées sont des phrases complexes qui articulent deux propositions dont le contenu sémantique serait exprimable en une seule, avec les mêmes conditions de vérité. L'effet obtenu est une focalisation. »

Jules Gros (1984) a gomz deus kement-se en ur rannbennad anvet « Mise en relief de toutes catégories de mots avec EO, c'est, ce sont » (p.125). Remerket en deva an dra-se diwar-benn an distagadur :

« Eo (c'est, ce sont) marquant l'emphase, se place toujours après le mot (quel qu'il soit) ou le membre de phrase sur lequel on veut attirer l'attention. C'est ce mot ou ce membre de phrase qui porte l'accent tonique principal. » p.125

1. Frammoù klivet simpl

Servij a reont da bouezañ war un tamm deus ar frazenn oc'h ouzhpennañ ar gopulenn eo, evel er skwer-mañ :

te eo a debre… (c'est toi qui mangeais…)

2. Frammoù klivet kompleks

a. Frammoù klivet rekursivel

Er frammoù-se e vez doublet ar gopulenn eo (an aliesañ). Evel a lâr Mélanie Jouitteau, « ces clivées récursives sont à l'origine de bretonnismes tels que C'est tricher que c'est !, Un homme bon que c'était. »

Sell aze un toulladig skwerioù tennet deus hon c'horpus :

moarvat eo se eo (sans doute que c'est ça)
n'eo ket koad skav eo ? (ce n'est pas du bois de sureau ?)
n'eo ket aze eo (ce n'est pas là)

Kopulennoù all bezañ a c'hall bezañ implijet er frammoù-se ivez :

otoioù int, n'eo ket tud int (ce sont des voitures, ce ne sont pas des personnes)

Lâret en deva Jules Gros e c'hall an amzerioù mont an eil da heul eben :

« Quelquefois eo est remplacé par oa (imparfait), vo (futur), vefe ou vije (conditionnel), pour assurer la concordance avec le temps du verbe de la proposition subordonnée. » p.127

Un toullad skwerioù deus hon c'horpus a diskwela kement-se :

met ne oa ket me a oa (mais ce n'était pas moi)
hag e oa Herve a oa (et c'était Hervé)
ma vije bet bev ma c'henderv ne oa ket bet ar re-seoù aze a oa (si mon cousin avait été vivant, ça n'aurait pas été ceux-là qui auraient été là)

Skwerioù all avat a diskwel e c'haller kaout ur gopulenn en amzer a-vremañ hag eben en amzer dremenet :

hag eo ni a oa (et c'était nous)
gouvezout a ran eo se e oa (je sais que c'est ça que c'était)
n'eo ket eñ kure Bear a oa (lui ce n'était pas le curé de Bear)

b. Frammoù klivet gant an hini

Evel-henn e vez displeget gant Jules Gros (1984) implij an dro-lavar an hini evit sachañ an evezh war un dra er frazenn :

« An hini eo et eo an hini s'emploient à la place de eo que le peuple trouve trop court et sans prestance. Mais la loi du moindre effort, reprenant le dessus, ramène cette locution dans la pratique à 'n hini et même à 'ni. » p.128

Bezañ zo da gentañ frammoù klivet gant an hini eo :

se an hini eo (c'est ça)
ya damen, eñ an hini eo zo o kaozeal (oui dame, c'est lui qui est en train de parler)
neuze eo se an hini eo moarvat (alors c'est ça que c'est [que ça veut dire] sûrement)

Da eil, frammoù klivet gant eo an hini :

an hini koshañ eo an hini a oan (c'était le plus vieux que j'étais)
dec'h da noz eo an hini oa se ? (hier soir que c'était ça ?)
tout an traoù-se eo an hini a gont (ce sont toutes ces choses-là qui comptent)

Da dri, frammoù klivet gant an hini e-unan :

aze an hini e teskent (c'est là qu'ils apprenaient [sur le tas])
da den an hini a labourae anezhe (c'est ton mari qui les travaillait)
homañ all an hini 'meus bet herie (c'est cette autre-ci que j'ai eue aujourd'hui)
se an hini a ran (c'est ça que je fais)

Stank stank eo ar frammoù-se en brezhoneg ha diwarne e vez savet ur bern « bretonnismoù ». Pec'hed e vefe leskel da goll ur dibarelezh kreñv deus hon yezh.

Tangi YEKEL, miz du 2016


Reoù glivet simpl

!!!

(dastumet gant Tangi)


Reoù glivet rekursivel

gouvezout a ran eo se e oa

['gu:ve ə rɑ̃ ɛ ze wa]

je sais que c'est ça que c'était

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

hag eo ni a oa

[a hɛ nim wa]

et c'est nous que c'était

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket aze eo

[nɛ kəd 'ɑhe hɛ]

ce n'est pas là que c'est

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket gwin eo

[nɛ kə gwi:n ɛ]

ce n'est pas du vin que c'est

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

peogwir 'h eo e wreg eo...

[py'gy:r hɛ i wrek hɛ]

puisque c'est sa femme qui est... [gérante]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket se eo

[nɛ kə ze hɛ]

ce n'est pas ça que c'est

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ha n'eo ket pognez an nor eo hennezh aze

[a nɛ kə 'poɲəz no:r ɛ hẽ̞:z 'ɑhɛ]

et ce n'est pas la poignée de porte que c'est celui-là

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket din eo

[nɛ kə dĩ ɛ]

ce n'est pas à moi que c'est

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

eo re greñv eo hag ac'hann hag aleshont

[hɛ re grẽ̞: hɛ a hɑ̃n a le'sɔ̃n]

c'est trop fort que c'est et ceci et cela

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

hag e oa Herve e oa, 'ma ket gwelet anezhañ n'onn ket pegeit zo

[a wa hɛr've wa ma kə gwɛ:l neɑ̃ nɔ̃ kə pe'gɛjt so]

et c'était Hervé que c'était, je ne l'avais pas vu depuis je ne sais combien de temps

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

met ne oa ket me e oa

[mɛ wa kə me wa]

ce n'était pas moi que c'était

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

e oare e oa hini Ar C'hog e oa

['wɑ:rɛ wa ni: hog wa]

elle savait que c'était celle d'Ar C'hog

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket se eo !

[nɛ kə ze he]

'ce n'est pas ça !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

me n'on ket hag-eñ eo se eo

[me nõŋ kə a'gẽ ɛ ze hɛ]

je ne sais pas si c'est ça

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket Stéphane eo hemañ

[nɛ kə ste'fɑn ɛ 'hemɑ̃]

celui-ci ce n'est pas Stéphane [qu'il s'appelle]

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

met n'eo ket se eo

[mɛ nɛ kə se hɛ]

mais ce n'est pas ça

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

ah nann, otoioù int, n'eo ket tud int

[a nɑ̃n o'tojo iɲ ne kə tyd iɲ]

ah non, ce sont des voitures, pas des gens

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ma vije bet bev ma c'henderv ne oa ket bet ar re-seoù aze a oa

[ma 'viʒe be bew ma 'gindɛrw wa kə be 'rezew 'ahe wa]

si mon cousin avait été vivant, ça n'aurait pas été ceux-là qui auraient été là

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket se eo 'vat !

[nɛ kə ze ɛ ha]

ce n'est pas ça que c'est !

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

n'on ket sur hag-eñ 'h eo se eo

[nɔ̃ kə zy:r a'gẽ: hɛ ze hɛ]

je ne suis pas sûr que cela soit ça

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

ya, kentoc'h eo se eo

[ja 'kentɔh ɛ ze ɛ]

oui, c'est plutôt ça que c'est

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket evel-se eo ivez

[nɛ kə vise hɛ ije]

ce n'est pas comme ça que c'est non plus

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket Evans eo ?

[nɛ kəd e'vɑ̃s ɛ]

ce n'est pas Evans ?

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

me n'on ket hag-eñ eo se eo 'vat

[me nɔ̃ kəd a'gẽ hɛ ze hɛ hɑ]

moi je ne sais pas si c'est ça que c'est

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oaran ket hag-eñ eo se oa

['wɑ:rɑ̃ kəd a'gẽ ɛ ze wa]

je ne sais pas si c'est ça que c'était

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket Delphine e oa

[nɛ kə dɛl’fin wa]

ce n'est pas Delphine que c'était [le prénom]

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket e heñchoù eo ?

[nɛ kəd i 'hɛ̃ʃo ɛ]

ce n'est pas ses hanches que c'est ?

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

moarvat eo se eo

[ma'hɑd ɛ ze ɛ]

sans doute que c'est ça

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

marteze eo se eo

[ma'teze ɛ ze ɛ]

peut-être que c'est ça

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket koad skav eo ?

[nɛ kə kwɑt skɑw ɛ]

ce n'est pas en bois de sureau que c'est ?

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'on ket sur hag-eñ eo se eo

[nɔ̃ kə zy:r a'gɛ̃ hɛ ze hɛ]

je ne suis pas sûr que c'est ça que c'est

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

me 'meus un ide eo se eo

[me møz 'ni:de hɛ ze hɛ]

j'ai idée que c'est ça

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'eo ket eñ kure Bear a oa

[nɛ kə ẽ̞: ə 'hy:re 'bear wa]

lui ce n'était pas le curé de Bear

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

te oa da dad-kozh oa...

[te wa də dɑt'ko:z wa]

toi ton grand-père était [normand]...

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Reoù glivet en an hini

n'eo ket eñ an hini zo dañjerus

[nɛ kə hẽ̞: n:i zo dɛ̃'ʒy:rys]

ce n'est pas celui-là qui est dangereux

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

me eo ma zud an hini a lâre se

[me hɛ mə dyd n:i 'lɑ:rɛ ze]

moi c'est mes parents qui disaient ça

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

se an hini a ra se

[ze ni ra ze]

c'est ça qui fait ça

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

met goude an hini e oa partiet

[mɛ 'gu:de ni wa par'tiət]

mais c'est après qu'il était parti

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

te an hini a oa

[te ni wa]

c'était toi

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Marivon an hini a oa skolaerez

[ma'rivɔn ni wa sko'lɛ:rɛs]

c'était Marivon qui était institutrice

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

pontoù an hini oa d'ober

['pɔ̃ʃo n:i wa do:r kwa]

c'étaient des ponts qu'il y avait à faire

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ma gwreg an hini zo oc'h arriet er gêr

[ma wreg n:i zo 'hɑjə ge̞:r]

c'est ma femme qui est arrivée à la maison

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

unan all an hini 'na kanet ya

[yn ɑl n:i na 'kɑ̃:nəd ja]

c'est un autre qui a chanté oui

Eme Toudig, 1937, Bear (dastumet gant Tangi)

homañ an hini 'meus bet

['homɑ̃ ni møz bet]

c'est celle-ci que j'ai eue

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

homañ all an hini 'meus bet herie

[‘homal ni møz bet 'hɛje]

c'est cette autre-ci que j'ai eue aujourd'hui

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

se an hini ran

[ze ni rɑ̃]

c'est ça que je fais

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

bremañ eo an ostaleri traoñ an hini a ra tout e-unan

['bɔmɑ̃ ɛ ˌnostə'le:ri trow 'nini ra tud i'hyn]

maintenant c'est le bar du bas qui fait tout tout seul

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ an hini 'nea aon diouzhimp

[hẽ̞: 'ni:ni nea 'owɛn diwim]

c'est lui qui avait peur de nous

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ an hini oa 'ba 'r bourk

[hẽ: 'ni:ni wa bah burk]

c'était celui-là [château] qui était dans le bourg

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

'h eo he mab an hini zo o terc'hen menaj met...

[hɛ i mɑ:b n:i zo 'tɛrhɛn 'me:nəʒ mɛ:]

c'est son fils qui tient la ferme mais...

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

da den an hini a rae se

[da de:n n:i rɛ ze ɑ̃]

c'est ton mari qui faisait ça

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

da den an hini a laboure anezhe

[da de:n n:i la’bu:rɛ nɛ:]

c'est ton mari qui les travaillait

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

eñ an hini a gont

[hẽ: n:i gɔ̃n]

c'est celui-là qui compte

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

aze an hini e teskent

['ɑhe 'ni:ni 'diskɛɲ]

c'est là qu'ils apprenaient [sur le tas]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)


Reoù glivet en eo an hini

François eo an hini a rae

['frɑ̃swa ɛ ni rɛ]

c'est François qui en faisait

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

ya, er sizhun all eo an hini oa bet ramplaset

[ja zy:n al ɛ ni wa be rɑ̃m'plɑsət]

oui, c'était la semaine dernière qu'elle avait été remplacée

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

an hini koshañ eo an hini a oan

[n:i 'kosɑ̃ hɛ n:i wɑ̃n]

c'était le plus vieux que j'étais

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

tout an traoù-se eo an hini a gont

[tun trɛw ze hɛ n:i gɔ̃n]

ce sont toutes ces choses-là qui comptent

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

dec'h da noz eo an hini oa se ?

[deh tə nɔ̃:s hɛ 'nini wa ze]

hier soir que c'était ça ?

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

nevesaat eo an hini eo

[newe’ɑ:d ɛ ni ɛ]

c'est rénover que c'est

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)


Reoù glivet en an hini eo

se an hini eo

[ze ni hɛ]

c'est bien ça

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

seitek ha pevar-ugent an hini eo

['sɛjtɛk a pɛwar 'ygən n:i ɛ]

c'est quatre-vingts dix-sept

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

neuze eo se an hini eo moarvat

['nœhe ɛ ze ni hɛ ma'hɑt]

alors c'est ça que c'est [que ça veut dire] sûrement

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

se an hini eo

[ze ni hɛ]

c'est ça

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ya damen, eñ an hini eo zo o kaozeal

[ja 'dɑ̃mən ẽ: n:i ɛ zo ko'zeəl]

oui dame, c'est lui qui est en train de parler

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

ar mab an hini eo ?

[mɑ:b 'nini hɛ]

c'est le fils ?

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

se an hini eo

[ze n:i hɛ]

c'est ça

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

se an hini eo

[ze n:i hɛ]

c'est ça [le truc]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)