Brezhoneg Bro-Vear

An « islavarennoù » keñveriañ

A-raok lenn ar pennad-mañ e vo gwelloc'h deoc'h lenn ar pennad-digoriñ diwar-benn an islavarennoù.


Miret 'meus an « islavarennoù » keñveriañ (comparaison) evit ar fin, kar ar re-se zo diaes da renkañ. Frañsez Kervella (Yezhadur bras ar brezhoneg) ’na lakaet anezhe gant an islavarennoù doareañ, met sell amañ ar pezh a lavar ar Grammaire du français contemporain (Larousse 1964-1994) :

« Nous avons refoulé en queue de chapitre ce que la nomenclature officielle appelle des propositions subordonnées circonstancielles de comparaison, parce que ces propositions ne sont ni subordonnées (dans de nombreux cas, le que fait illusion) ni circonstancielles.
Elles établissent entre deux faits indépendants des rapports de comparaison grâce à un jeu d’adverbes et de conjonctions. Sur le plan de la syntaxe, elles se distinguent nettement des propositions précédemment étudiées. »

Me a gav din ec'h eo gwir kement-se evit ar brezhoeng ivez.

1. Derez kevatal

(Comparatives d'égalité)

Gant ken + anv-gwan + ha :

Hini ebet ne oa ken vil hag e oa hennezh.
Aze e rez munut, ken munut hag e karez.

Hini ebet ne oa ken vil ha e oa hennezh. Kar hennezh... Ne oan ket sur diwiñ, hañ.

Hini bét oa kén vil a oa heñs. Ka heñs... Oan ke zur diwiñ añ.

Aucun n'avait été aussi abîmé que celui-là. Car celui-là... Je n'étais pas sûre de moi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

aze e rez munut, ken munut hag e karez gant hennezh bepred

['ɑhɛ rɛz 'my:nyt ken my'nyd a 'gɑ:rɛz gɑ̃ hẽ̞:z 'bopət]

là tu fais précis, aussi précis que tu veux avec celui-là toujours [dessins à la cuillère sur le beurre]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant ken + anv-gwan + evel :

Kav Daniel zo ken fresk ha ken mat evel ec’h eo amañ.
Ne oant ket ken garz evel int bremañ.
Poan ’devo da gaout, ken diaes evel ’h eo kaout labour bremañ.

kav Daniel zo... zo ken fresk ha ken mat evel 'h eo amañ

haw Daniel zo zo kén vresk a ken mat wèl hè amañ

[hɑw da’ɲɛl zo zo ken vre̞sk a ken mɑ:t wɛl hɛ ’ɑ̃mɑ̃]

la cave de Daniel est... est aussi fraîche et aussi bonne que celle d'ici

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

tammoù bec'h a veze a-wezhioù, bec'h... ne veze ket kann gant da dud, ne oant ket ken garz evel int bremañ, bremañ en em lazhont

['tɑ̃mo beh viʒe 'we:ʒo beh viʒe kə kɑ̃n gɑ̃n də dyd wɑ̃ɲ kə ken gɑrz wɛl iɲ 'bomɑ̃ 'bomɑ̃ nɔ̃n 'lɑhɛɲ]

il y avait de petites rivalités parfois, rivalité... il n'y avait pas de bagarre avec tes gens [proches], ils n'étaient pas aussi débiles qu'ils le sont aujourd'hui, aujourd'hui ils s'entretuent

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

poan 'devo da gaout hañ, ken diaes evel 'h eo kaout labour bremañ

[pwɑ̃:n devo də kɑ:d ɑ̃ ken 'diɛz wɛl hɛ kɑ:d 'lɑ:bur 'bœmɑ̃]

elle aura du mal à trouver, tellement c'est difficile de trouver du travail maintenant

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant ken + adverb :

Ken alies ’c’hallan ’h an da welet ma merc’h.

ken alies ma c'hallan 'h an da welet ma merc'h evit gwelet an hini bihan o kreskiñ

[ken a’liɛs ’hɑlɑ̃ hɑ̃ də wɛld mə mɛrh wid gwɛld ’ni:ni ’bijən ’kreski]

aussi souvent que je peux je rends visite à ma fille pour voir son bébé grandir

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)


Gant kement + ha :

Gallout a rez kemer kement ha 'teus c'hoant.

Gall a rez kemer kement ha 'teus c'hoant.

['gal a ʁɛs 'keməʁ 'kemən a tøs 'hwɑ̃n]

Tu peux en prendre autant que tu veux.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


Gant kement a + anv + evel :

Met me ne ’ma ket bet kement a bae evel ’nije bet anezhañ.

Met me ne 'ma ket bet kement a bae evel 'nije bet anezhañ. Me ne oan ket bet paeet, ha eñ a vije bet paeet ker oc'h ober se.

Mè mé ma ke bé kémên bê vèl nijé bé néañ. Mé oan ke bé pèet. A eñ vijé bé pèet kér ’h or zé.

Mais moi je n'avais pas été aussi bien payée que lui. Moi je n'avais pas été payée alors que lui aurait été payé cher à faire ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)


Gant ar memes + anv + evel :

Ar re-se a oa remorkoù ar memes tra evel e vez bremañ.

Ar re-se a oa remorkoù ar memes tra evel e vez bremañ ivez, met ne oant ket ken bras.

Ré-hé oa reumorkcho mostra vèl vé brémañ ie, mè oant ke kén bras.

C'était des remorques comme il y en a aujourd'hui aussi, mais elles n'étaient pas aussi grandes.

Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)

2. Derez uheloc'h

(Comparatives de supériorité)

An islavarenn goude an derez uheloc'h a vez degaset gant evit + ne (met ar ger ne ne vez ket klevet 'met dirak ur vogalenn, ha neuze e vez en e stumm n' ).


• Islavarennoù goude anvioù-gwan en o derez uheloc'h :

Pelloc'h evit (ne) soñjan.
Solutoc’h int bremañ evit (ne) oant d’ar c’houlz-se.
Gwelloc’h e veze dezhe-tout bezañ boutouilher [...] evit (ne) veze mont d’an eured.
Me ’h eo kazi gwelloc’h hemañ ganin evit n’eo ar yod-kerc’h a-hent-all.
Gwelloc’h eo ar ra [...] evit n’eo simant.
Honnezh a oa jentil, gwashoc'h evit n'onn ket petra.
Bez' zo darn hag a ra gwashoc'h evit ma vije fin ar bed.

pelloc'h evit na soñjañ

['pɛlɔh wid 'ʒɔ̃:ʒɑ̃]

plus longtemps que je ne pense

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

solutoc'h int bremañ evit ne oant d'ar c'houlz-se

[so'lytɔh iɲ 'bomɑ̃ wid wɑ̃ɲ də 'hulse]

ils sont plus solides maintenant qu'ils n'étaient à l'époque

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

met gwelloc'h e veze da... da... dezhe-tout bezañ boutouilher, pe servijiñ deus taol, evit e veze mont d'an eured

[mɛ 'wɛlɔh viʃe də də dɛ'tut 'beɑ̃ bu'tuʎər pe zɛr'vi:ʒĩ dəs to:l wid viʒe mɔ̃n tə 'nœ:rət]

mais ils préféraient tous être échansons, ou servir à table, que d'aller à une noce

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

met me 'h eo kazi gwelloc'h hemañ ganin evit n'eo... evit n'eo ar yod kerc'h a-hent-all

[mɛ me ɛ ’kɑhe ’wɛlɔh ’hemɑ̃ gɑ̃nĩ wid nɛ wid nɛ jot’kɛrh hɛn’dɑl]

mais moi je préfère presque celui-ci à... à la bouillie d'avoine autrement

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

hag ar ra, gwelloc'h eo ar ra da vasonat tier hag an traoù evit n'eo simant

[ag ə rɑ: ’wɛlɔh ɛ rɑh də də də va’sɔ̃:nət ’tiɛ a ntrɛw win nɛ ’zimɑ̃n]

et la chaux, la chaux est mieux pour maçonner les maisons et tout que n'est le ciment

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Ribell-se, honnezh a oa jentil, gwashoc'h evit n'onn ket petra.

[ʁi'bɛlzə 'hõ wa 'jɛntil 'wasɔh wi 'nõŋ kə 'pʁaː]

Cette Ribell [jument], elle était gentil, plus [litt. Pire] que tout.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Bezañ zo darn hag a ra, ma Doue, gwashoc'h evit ma vije fin ar bed quoi.

[’beː zo ’daʁn a ʁa ma’due ’wasɔh wid œ ma viʒe fin’beːt kwa]

Il y en a qui se comportent, mon Dieu, pire que si c'était la fin du monde.

Plac'h, 1940, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Gwelet skwerioù all

Ur skwer bennak zo hep ne :

N’eo ket kalz muioc’h yen an dour evit ec’h eo er-maez.
Me a anaveze Jean un tamm mat gwelloc’h evit ec'h anavezen ac’hanout.

n'eo ket kalz muioc'h yen an dour evit 'h eo er-maez

[nɛ kə kɑlz 'myɔh je:n du:r wit hɛ me̞:s]

l'eau n'est pas beaucoup plus froide qu'à l'extérieur

Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

met me a anaveze Jean un tamm mat gwelloc'h evit a anavezen ac'hanout

[mɛ me hɑ̃n'veɛ ʒɑ̃ ntɑ̃m mat 'wɛlɔh wi hɑ̃n'veɛn 'ɑ̃nut]

mais je connaissais Jean bien mieux que je te connaissais

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)


• Islavarennoù goude muioc'h :

... e vez muioc'h bremañ evit (ne) vije a-raok.
Bepred 'teus tapet muioc'h evit zo manet ganin.
Hemañ a ra muioc'h evit n’eo .

Ne vez ket kement... e vez... e vez muioc'h bremañ evit e vije a-raok.

[’veː kə ’kemɛn – ve – ve ’myɔh ’bʁœmãn wi viʒe ’ʁok]

Il n'y en a pas autant... Il y en a plus maintenant qu'il n'y en avait avant.

Plac'h, 1940, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Daon ya, met bepred, bepred 'teus tapet muioc'h evit... zo manet ganin amañ. Muioc'h evit zo manet ganin.

[dãwn ja mɛ 'bɔpət tøs 'tapə 'myɔh wit so 'mãnə gə'nĩː ãmã – 'myɔh wit so 'mãnə gə'nĩː]

Dame oui, mais en tout cas tu en as pris plus qu'il ne m'en est resté.

En jouant au Triomino.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

oh ya, met hemañ a ra muioc'h evit n'eo...

[o ja mɛ 'hemɑ̃ ra 'myɔh wid nɛ]

oh oui mais celui-ci en fait plus qu'il n'est... [se plaint beaucoup]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


• Islavarennoù goude muioc'h a + anv :

[...] gant ne veze ket muioc’h a dud evit (ne) oa ezhomm ’ba ar c’honseilh.
[...] e veze gwelet muioc’h a stered gwezhall evit (ne) vez bremañ.

an hini ne blije ket dezhañ gwechall... ha 'tije droed da lakat an div listenn e-barzh gant ma ne veze ket muioc'h a dud evit ne oa ezhomm 'ba ar c'honseilh

[n:i 'bli:ʒɛ kə deɑ̃ gwe'ʒɑl tiʒe drwɛt tə 'lɑkə ndiw 'listən bɑrs gɑ̃n viʒe kə 'myɔh dyd wid wa e:m bah hɔ̃'sɛʎ]

celui qu'on n'aimait pas autrefois... et tu avais le droit d'insérer les deux listes pourvu qu'il n'y ait pas plus de gens qu'il n'en fallait dans le conseil

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

dam, me a soñj ganin e veze gwelet muioc'h a stered gwezhall evit na vez bremañ

[dɑ̃m me ʒɔ̃:ʃ kənĩ viʒe 'gwɛ:ləd 'myɔh 'ste:rɛd gwe'ʒɑl wid ve brəmɑ̃]

tiens, je pense qu'on voyait plus d'étoiles autrefois qu'il n'y en a aujourd'hui

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

3. Derez uhelañ

(Superlatives)

Goude un anv-gwan en e derez uhelañ e c'haller kavout un islavarenn hag a vo degaset gant ar ger ma. Verb an islavarenn a vo gallout ordin.

Ar gwellañ m’hallemp a raemp.
En em debrouilh a rae gwellañ m’halle.
Met mont tostañ m’halle d’ar c’hleuz.
Gra se prim, primañ ma c’halli.
Nebeutañ ma c’hallan.
An abretañ ma 'meus gallet.

Gwellañ m'hallemp e raemp ivez met... A-wechoù e vije kalz a draoù ha e vije diaes quoi bepred en brezhoneg.

['gwe̞lã 'malɛm ʁɛm iə mɛ – 'we̞ːʒo viʒe kalz'dʁɛw a viʒe 'diəs kwa 'bɔpət bʁe'zõnək]

Nous faisions du mieux que nous pouvions mais... Il y avait parfois beaucoup de choses qui étaient difficiles en breton.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

En em debrouilh a rae gwellañ m'halle met aze 'na graet e daol avat.

[n'debʁuj ə ʁe 'gwɛlã 'male mɛd ahe na 'gwɛd i 'doːl a]

Il se débrouillait du mieux qu'il pouvait, mais là il avait réussi son coup.

Ironie, au sujet de quelqu’un qui s’est blessé.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Met mont tostañ m'halle d'ar c'hleuz.

[mɛt mõn 'tostã 'male də hlœ̃ː]

Mais s'approcher le plus près possible du talus.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Grez se prim, primañ ma c'halli.

['gwɛs se 'pʁim – 'pʁimɑ̃ ma 'hali]

Fais ça vite, le plus vite que tu pourras.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

nebeutañ ma c'hallan

[nə'bœtɑ̃ ma 'hɑlɑ̃]

le moins possible

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

an abretañ ma 'meus gallet

[na'bre:tɑ̃ ma møz 'gɑlət]

le plus tôt que j'ai pu

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Goude muiañ :

Skeiñ ar muiañ ma c'hall.
Pep hini a skrape ar muiañ ma c’halle.

skeiñ muiañ ma c'hall

[skɛ̃j 'myɑ̃ ma hɑl]

frapper le plus possible

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

pep hini a skrape ar muiañ ma c'halle kwa met...

[po'pi:ni 'skʁɑpe 'myɑ̃ ma 'hɑle kwa mɛ]

chacun grattait le plus qu'il pouvait quoi mais... [argent]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

4. Skwerioù ouzhpenn


Derez uheloc'h [↑]

unan zo un tamm bihan koshoc'h evit n'eo Annaig

[yn zo tɑ̃m 'biən 'kosɔh wid nɛ ana'ik]

une est un peu plus âgée que ne l'est Annaig

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

bepred e oa brav bevañ d'ar c'houlz-se evit n'eo bremañ

['bopəd wa brɑw 'beɑ̃ də 'hulse wi nɛ ‘bomɑ̃]

toujours est-il que c'était bien de vivre à cette époque par rapport à maintenant

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

ha se zo kaoz me 'ma graet ma choaz reiñ labour d'unan bennaket da c'horo evit n'eo prenañ... reiñ tout an arc'hant 'ba an oustilhoù modern

[a se zo ko:z me ma gwɛd mə ʃwɑ:z ʁɛj 'lɑ:buʁ dy:n mə'nɑkəd də 'ho:ʁo wi nɛ 'pʁe:nɑ̃ ʁɛj tud 'nɑʁhɑ̃n bah nus'tiʎo mo'dɛʁn]

et c'est pour ça, moi j'avais fais le choix de donner du travail à quelqu'un pour traire plutôt que d'acheter... mettre tout l'argent dans des engins modernes

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

pa oant oc'h ober anezhañ zo bet kavet an diaesañ evit n'eo bremañ

[pə wɑ̃ɲ ho:r neɑ̃ zo be kɑ:d di'ɛsɑ̃ wid nɛ brəmɑ̃]

quand ils étaient à la faire on a trouvé le plus dur, plus que ça n'est maintenant

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh zo muioc'h desket evit n'on me

[hẽ:s so 'myɔh 'diskə wi nɔ̃ me]

celui-là est plus instruit que je ne le suis moi

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

o ! startoc'h eo dezhi labourat an douar evit n'eo... evit n'eo... bale 'vat

['stɑrtɔh e̞ dɛj la'bu:rə 'ndu:ar wi ne̞ wi ne̞ 'bɑ:le hat]

oh ! c'est plus difficile pour elle de travailler la terre que de... que de... se promener

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)