Brezhoneg Bro-Vear

Petra pe ar pezh ?

A-raok lenn ar pennad-mañ e vo gwelloc'h deoc'h lenn ar pennadoù all diwar-benn an islavarennoù. Gant ar pezh e vez degaset islavarennoù anv-gwan ha gant petra e vez degaset islavarennoù goulennata.


An daou raganv (pronoms) petra ha ar pezh a vez implijet evit treiñ ar galleg ce que, ce qui (cf. Arbres : pronom relatif ; petra ; ar pezh). Diaes eo gouzout pegoulz implijet an eil pe egile, ha ne seblanta ket din e c'haller tennañ ur reol strikt deus o implij.


• Verboù zo ne degemeront ket 'met petra war o lerc'h :

Gouzout a oarez petra eo leueoù ?.
Ne oaran ket petra sinifi.
Se a depand petra zo warni.

Gouzout a oarez petra eo leueoù ?

Goud oarès pra ’h è lwèio ?

Tu sais ce que c'est, leueoù [des veaux] ?

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ne oaran ket petra sinifi met se eo mann ebet.

[waˈʁɑ̃ kə pʁa ziˈnifi mɛ ze ɛ mɑ̃n bet]

Je ne sais pas ce que ça signfie mais ce n'est rien.

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

se a depand petra zo warni

[ze 'depɑ̃n prɑ zo warni]

ça dépend ce qu'il y a dessus

Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)


• Met verboù all ne seblantont ket kat da degemer 'met ar pezh :

Ha feiz e oa karget ar pezh a oa gallet ober.
Lakaat anezhi da labourat ar pezh a oa ezhomm d’ober.
N’ez ket da dispenn ar pezh ’meus graet.

Met feiz neuze 'mamp lavaret e oamp chomet da c'hoari war ar bern sabrenn ha pozet al laezh ha faotet al laezh ha feiz e oa karget pezh a oa gallet ober ha feiz kaset anezhañ evel-se.

[mɛ fe nœhe mãm 'laːt wãm 'ʃɔmə tə 'hwaj waʁ bɛʁn'zabʁən a 'po̞zə 'le̞ːz a 'fo̞tə 'le̞ːs a fe wa 'kaʁgə 'pez wa 'galəd 'ɔːɻ a fe 'kasə 'neã vəse]

Mais alors nous avions dit que nous étions resté jouer sur le tas de sable, et que nous avions posé le lait, renversé le lait, ramassé ce que nous avions pu et apporté comme ça.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Kontant labourat e oa, paour-kaezh loen, met arru e oa re gozh quoi da lavaret miret anezhi, lazhet 'nije anezhi en ur momed, lakat anezhi da labourat ar pezh a oa ezhomm d'ober quoi.

[’kõntãn la’buːʁə wa pɔkəs’lwe̞ːn – mɛ ’aj wa ’ʁegos kwa də ’laːt ’miːʁə ’nɛj – ’lahə niʒe ’nɛj nə ’mɔmət – ’lakə ’nɛj dla’buːʁət ’pes wa ’eːm ’dɔːʁ kwa]

Elle voulait bien travailler, la pauvre bête [jument], mais elle était arrivée trop vieille pour qu'on puisse la garder. Il l'aurait tuée en un instant en la mettant à faire ce qu'il fallait faire.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

n'ez ket da dispenn ar pezh 'meus graet

[nɛs kə də 'dispɛn pez møz gwɛt]

ne va pas défaire ce que j'ai fait

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)


• Ha goude verboù all c'hoazh e c'haller kavout an daou :

Gwelet ar pezh a vez e-barzh.
Neuze e welan petra int..

... gwelet ar pezh a vez e-barzh.

['gwe̞lə 'pez ve 'baʁs]

... voir ce qu'il y a dedans.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Petra a vez graet deus ar re-se ? Ar re-mañ. Ar re-se zo gachenn... Ur c'hachenn zo pep hini aze. Ya, aze zo peder, ya neuze, neuze e welan petra int, int ar re-se.

Pra vé gwèt deuz ré-zé ? Ré-mañ. Ré-zé zo gachenn... (Eu) c'hachenn zo pop ini ahé. Ya, ahé zo péder, ya neuhé, neuhé welan pra int, int ré-zé.

Comment on appelle ceux-là ? Ceux-ci. Ceux-là sont des gâteaux... Chacun d'entre eux est un gâteau là. Oui, là il y en a quatre, oui, alors je vois ce qu'il sont, ceux-là.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Me ne gomprenen ket petra a lavarent.
N’arruen ket da gompren tout ar pezh a lâre.

Me ne gomprenen ket petra a lavarent quoi. Ar re-se a gaozee o-daou avat, met me ne oan ket kat da vont da-heul.

[me gõm’pʁe̞ːnən kə ’pʁa ’lɑːŋ kwa – ’ʁehe go’zeː o’dɔw ha mɛ ’me wãŋ kə ’kat tə ’võn tə ’hœːl]

Moi je ne comprenait pas ce qu'ils disaient. Ils parlaient tous les deux, mais moi je n'étais pas capable de les suivre.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

a-wezhioù e veze renket lâret dezhañ lâret en galleg din peogwir n'arruen ket da gompren tout ar pezh a lâre

['we:ʒo viʒe 'rɛŋkət lɑ:r teɑ̃ lɑ:r ɛn 'gɑlək tĩ py'gy:r 'hɑjɛŋ kə də 'gɔ̃mprən tut pe:z 'lɑ:rɛ]

parfois il fallait lui dire de dire en français parce que je n'arrivais à comprendre tout ce qu'il disait

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Pa ’mije prenet un dra bennaket e laken petra ’mije prenet.
Evel se e lake ar pezh a gare tro-ha-zro.

pa 'mije prenet un dra bennaket e laken petra 'mije prenet hag ar briz da derc'hen kont un tamm bihan evel-se

[pe ’miʒe ’pre:nəd drɑ: bə’nɑ:kət ’lɑ:kɛn pra ’miʒe ’pre:nəd a bri:s də ’dɛrhɛn kɔ̃n tɑ̃m ’bijən və’se]

quand j'avais acheté quelque chose je mettais [sur papier] ce que j'avais acheté et le prix, pour comme ça tenir les comptes un petit peu

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Ha feiz neuze e vije drailhet he c'hoad dezhi berr, degaset dezhi tout en he c'hichen eno hag eno evel se e lake ar pezh a gare tro-ha-zro.

A fé neuhé vijé drailhet i hoat tèi bèrr, dièset tèi tout ni hichen éno, ag éno vesé laké péz garé tro-a-zo.

Et alors on lui coupaient des morceaux de bois courts, on les lui apportait, et comme ça elle mettait ce qu'elle voulait [ce dont elle avaient besoin] tout autour.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Eñ ’no ket soñj da lâret d’e vamm petra ’to lâret dezhañ.
Goude ’ma droed da lâret ar pezh a soñjen.

eñ 'no ket soñj da lâret d'e vamm petra 'to lâret dezhañ

[ẽ: no kə ʒõ:s tə 'lɑ:rət ti vãm pra to 'lɑ:rət 'teã]

il ne se rappellera pas de rapporter, de dire à sa mère ce que tu lui auras dit

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

met goude 'ma droed da lâret ar pezh a soñjen

[mɛ 'gu:de ma drwɛd də 'lɑ:rət pes 'ʃɔ̃:ʒɛn]

mais après j'avais le droit de dire ce que je pensais

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Selaou ’ta petra ’h on o lâret dit !
Eñ a selaou tout ar pezh a lâran.

selaou 'ta petra 'h on o lâret dit !

['ʒi:lɛw ta pra hɔ̃ 'lɑ:rət tit]

écoute donc ce que je te dis !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ a selaou tout ar pezh a lâran

[hẽ: 'ʒi:low tut pe:z 'lɑ:rɑ̃]

il écoute tout ce que je dis

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Ne sellin ket petra a vi oc’h ober.
Sellout a ra ar pezh zo en-dro dezhañ.

« Met, emezon-me, delc'hen a ri mat dezhañ ? » « Ya ya, emezi, me a dalc'ho mat dezhañ, ne sellin ket petra a vi oc'h ober, met... ne vin ket kat d'ober marteze, met me a dalc'ho mat dezhañ ervat. »

Mèt, moñmé, dèrhèn ri mat téañ ? Ya ya, mèi, mé derho mat téañ. Zèllin ke pra vi ’h or, mèt... Vin k’ kat t’or matéé, mèt mé derho mat téañ vat.

« Mais, dis-je, tu le tiendras bien ? » « Oui oui, dit-elle, moi je le tiendrai bien, je ne regarderai pas ce que tu feras, mais... Je ne pourrai peut-être pas le faire [regarder], mais je le tiendrai bien. »

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

sellet a ra ar pezh zo en-dro dezhañ

[zɛl ə ra pe:s so ndɾo deɑ̃]

il regarde ce qu'il y a autour de lui

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Ne 'mije ket soñjet biken petra a oa o vont d'ober.
Ma adsoñjfen ’ba tout ar pezh ’meus graet abaoe e oan bugel.

Ne 'mije ket soñjet biken petra a oa o vont d'ober emezañ.

[miʒe kə 'ʒõːʒət 'bice̞n 'pʁaː wa 'võn 'dɔːɻ meã]

Je n'aurais jamais imaginé ce qu'il était en train d'aller faire, dit-il.

Plac'h, 1940, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

me zo sur ma adsoñjfen 'ba tout pezh 'meus graet abaoe oan bugel kwa, 'ba 'r menaj, e kavfen muioc'h c'hoazh ma geriennoù

[me zo zy:r ma had'ʒɔ̃sfɛn bah tut pez møz gwɛd bwe wɑ̃n 'by:gəl kwa bah 'me:nɑʃ 'gɑf:ɛn 'myɔh hwɑz mə gi'rjeno]

je suis sûr que si je repensais à tout ce que j'ai pû faire depuis que j'étais enfant quoi, à la ferme, je trouverais encore mieux mes mots

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)