Temoù
War an traoù
-
🔗 ur pezh karg, beget eo
[pe:s kɑrg ’be:gəd ɛ]
un grand chargement, il est pointu [caddy rempli en grande surface]
Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.
Dastumer : Tangi
-
🔗 hennezh zo kamm evel ur bisadenn kole o vont da Vre
[hẽ:s so kɑ̃m wɛl ə vi'sɑ:n 'hwɛ:le vɔ̃n tə vre]
il est de travers comme une pisse de taureau allant au Menez bre
Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.
Dastumer : Tangi
-
🔗 peogwir n'eo ket eeun ur bisadenn-c'hole o vont da Vre
[py’gy:r ve kəd ɛwn ə bi’sɑ:n ’gwɛ:le vɔ̃n tə vre]
puisque qu'une pisse de taureau allant au Menez Bre n'est pas droite
Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.
Dastumer : Tangi
-
🔗 ya, hennezh zo eeun – ya, eme egile, evel ur bisadenn-c'hole o vont da Vre
[jɑ ’hẽ:s so ɛwn - jɑ me e’gi:le wɛl bi’sɑ:n ’hwɛ:le vɔ̃n tə vre]
oui, il est droit – oui, dit l'autre, comme une pisse de taureau allant au Menez Bre
Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.
Dastumer : Tangi
-
🔗 hennezh zo eeun evel ur bisadenn c'hole o vont da Vre
[hẽ:s so ɛwn wɛl ə bi’sɑ:n ’hwɛ:le vɔ̃n tə vre]
il est droit comme une pisse de taureau [il n'est pas droit]
Gant : Manuel Aofred, ganet e 1931 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.
Dastumer : Tangi
-
🔗 lonket 'meus anezhe
['lɔ̃ŋkɛ møz nɛ:]
je les ai avalés [quand on a égaré quelque chose]
Gant : Lusiena ar C'harluer, ganet e 1928 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2021, tud bet ganet e Tonkedeg / Plûned.
Dastumer : Tangi
-
🔗 me zo o klask an Ankou d'an hini 'nez ket c'hoant da vervel
[me zo klɑsk ’nɑ̃ŋko də n:i ne kə hwɑ̃n də ’verwəl]
je suis en train de chercher l'Ankou à celui qui ne veut pas mourir [objet introuvable]
Gros 1989 (TDBP2, p.259) : te a zo mad da glask an Ankou d'an hini n'e-neus ket a c'hoant da vervel, tu es bon à chercher la mort pour celui qui n'a pas envie de mourir (= tu ne trouves jamais rien)
Gant : Dominik Baodour, ganet e 1965 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Pleuzal.
Kalz gerioù a vez distroet er familh (argot familial ?)Dastumer : Tangi
-
🔗 ... komañs da c'hrognal
['komɑ̃s tə 'hrɔ̃ɲəl]
... [la cafetière] commence à grogner [fonctionner]
Gant : Selina Jagin, ganet e 1920 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2015.
Dastumer : Tangi
-
🔗 N'eo ket un u.
Nè keu nu.
[nɛ kø ny]
ça n'est pas un œuf. [ça ne casse pas comme ça]
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
🔗 N'eo ket tener.
Nè keu téneur.
[nɛ kø tenəʁ]
ça n'est pas sensible [c'est du costaud, tu peux y aller !]
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
🔗 kaoc'h ki
koc'h ki
[kɔx ki]
De la merde de chien [se dit des choses qui ne valent rien]
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
🔗 Neus ket nemet kaoc'h ki.
Neus keu mèt koc'h ki.
[nøs kø mɛt kɔx ki]
Il n'y a que de la merde chien [se dit des choses qui ne valent rien]
Gant : plac'h, o chom e Bear.
Dastumer : Julien
-
🔗 traoù fantêzi
trèw fantèzi
[tʁɛw fãtɛzi]
Des choses fantaisistes [se dit des choses sans utilité ]
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Kalet evel tamm koad.
Kaleut vèl tan-m kwat.
['ka:lət vɛl tãm kwat]
Dur comme du bois [de la pierre].
Gant : paotr, ganet e 1951 e Pabu, o chom e Bear, tud bet ganet e Runan / Sant Laorañs.
O chom en Bear abaoe 'neus 4 bloaz.Dastumer : Julien
-
🔗 Kalet evel tamm koad.
Kaleut vèl tan-m kwat.
['ka:lət vɛl tãm kwat]
Dur comme du bois [de la pierre].
Gant : plac'h, o chom e Bear.
Dastumer : Julien
-
🔗 Hemañ zo fall-ki.
Héman zo val ki.
[hemã zo val ki]
Il est très mauvais [champ à mauvais rendement]
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 N'eo ket mat da mann ebet : n'eo ket mat da blantañ chas.
Nè keu mad de van-n bét. Nè keu mad de blantan chas.
[nɛ kø mad də vãn bet] [nɛ kø mad də blãtã ʃas]
Elle n'est bonne à rien. Elle n'est pas bonne à enterrer des chiens. [se dit d'une mauvaise terre]
Du coq à l'âne Le chasse-Marée / ArMen Daniel Giraudon (P.193) : "D'une terre pauvre qui ne portera aucun fruit, on dit : N'eo ket mat da blantañ chas, elle n'est pas bonne à enterrer des chiens."
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Eeun evel pisadenn kole. Neuze ne vije ket eeun sañset. Pa vije graet roudennoù, trasañ dra bennak pa ne vije ket eeun.
èwn wèl bisa-n kwèlè. Noehé vijé keut déwon-n sanseut. Pé vijé gwèt roudéno, trasan dra menag pa vijé keut èwon-n.
[ɛwn wɛl bisan kwɛlɛ] [nœhe viʒe køt dewõn sãsət] [pe viʒe gwɛt ʁudeno tʁasã dʁa mønag pa viʒe køt ɛwõn]
Complètement de travers. [Quand on fait des sillons, que l'on trace quelque chose, quand ça n'est pas droit.]
Gant : Eliane Pichouron, ganet e 1929 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2024, tud bet ganet e Bear.
Dastumer : Julien
-
🔗 Eñ zo rez evel pisadenn kole o vont da Bre !
é zo réz vèl bisadeun kwèlè von-n de bré !
[e zo ʁez vɛl bisadən kwɛlɛ võn də bʁe]
Il est complètement de travers.
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
🔗 Ar re zo bet traset gant ur marc'h dall.
Ré zo bét traseut gan-n marc’h dal.
[ʁe zo bet tʁasət gãn maʁx dal]
Ils ont été tracé par un cheval aveugle. [Les talus, ce qui explique qu'ils ne soient pas droit.]
??? Daniel Giraudon (P.291) : "[…] pourquoi ils présentent des parcours en zigzags. A cette question, les uns répondent en Trégor qu’ils ont été tracés par un cheval aveugle, ar c’hleuñioù-se zo bet graet gant ur marc’h dall."
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
🔗 Amañ eo evel 'barzh ur forn.
An-man è vèl bar vorn.
[ãmã ɛ vɛl baʁ voʁn]
Il fait chaud dans la maison.
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 56 : En ti-ze e veze tomm 'vel en eur forn, dans cette maison-là il faisait chaud comme dans un four.
Gant : paotr, ganet e 1951 e Pabu, o chom e Bear, tud bet ganet e Runan / Sant Laorañs.
O chom en Bear abaoe 'neus 4 bloaz.Dastumer : Julien
-
🔗 D'ober teil.
Dobeur tèy.
[dobəʁ tɛj]
à la pelle [Avoir quelque chose en grande quantité, à ne plus savoir quoi en faire]
Martial Ménard : D'ober teil, à faire du fumier (= en quantité ; s'emploi quand on a beaucoup de chose, kaout arc'hant d'ober teil, avoir de l'argent à faire du fumier) Petit florigène des expressions populaires bretonnes Coop Breizh Martial Ménard page
Gant : Ifig ar Bihan, ganet e 1915 e Bear, o chom e Bear, marvet e 2012, tud bet ganet e Bear /.
Dastumer : Julien
-
🔗 Skañv evel bluenn.
Skan vèl blu-eun.
[skã vɛl blyən]
Léger comme une plume.
Gant : paotr, ganet e 1951 e Pabu, o chom e Bear, tud bet ganet e Runan / Sant Laorañs.
O chom en Bear abaoe 'neus 4 bloaz.Dastumer : Julien
-
🔗 Du evel ar morilhon.
Du vèl moriyon-n.
[dy vɛl moʁijõn]
Très noir.
Le trésor du breton rimé Jeux verbaux Emgleo Breizh / Daniel Giraudon (P.21, 22) : "[...] la chasse au dahut [...] Dans la région de Lannion, on lui donnait le nom de morillon et à la chasse celui de redadeg ar morillon, c'est-à-dire courir après le moril
Gant : paotr, ganet e 1951 e Pabu, o chom e Bear, tud bet ganet e Runan / Sant Laorañs.
O chom en Bear abaoe 'neus 4 bloaz.Dastumer : Julien
-
🔗 Reiñ un dra bennak gant ar bal.
Rèy dra meunag gan-n bal.
[ʁɛj dʁa mønag gãn bal]
Donner quelque chose à la pelle. [donner en grande quantité]
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Eeun evel piked.
Inveul wèl pipeut.
[ɛ̃vəl wɛl pipət]
Droit comme un piquet.
Gant : paotr, ganet e 1951 e Pabu, o chom e Bear, tud bet ganet e Runan / Sant Laorañs.
O chom en Bear abaoe 'neus 4 bloaz.Dastumer : Julien
-
🔗 Lakat an traoù plaen.
[’lakə tʁɛw ple:n]
Mettre les choses à plat. [mettre les choses au clair]
Gant : Yves Pichouron, ganet e 1926, o chom e Bear.
Dastumer : Julien
-
🔗 E-pign deus ur boentenn war an douar.
Pign deus bou-in-cheun war douar.
[piɲ døs bwɛ̃ʃən waʁ duaʁ]
Suspendu à une pointe par terre.
IB connaissait aussi
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
🔗 Kavet a ri e-pign ur boentenn war an douar !
Kad ri nin pign bou-in-cheun war douar !
[kad ʁi nɛ̃ piɲ døs bwɛ̃ʃən waʁ duaʁ]
Tu la trouveras suspendue à une pointe par terre ! [Se dit pour se moquer de quelqu'un qui cherche quelque chose.]
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
🔗 Pakañ e fleütoù.
Pakan i flœyouto.
[pakã i flœjuto]
Ramasser ses affaires.
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Paket neus e fleütoù.
Pakeut neus i floeyouto.
[pakə nøs i flœjuto]
Il a ramassé ses affaires.
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Hemañ zo arri prest da bakañ e fleütoù.
Héman zo ay prést de bakan i flœyouto.
[hemã zo aj pʁest də bakã i flœjuto]
Il est prêt à partir.
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Kalfichañ un ibil ront da lakat 'ba un toull karrez.
Kalfichan nibi ron-n de lak bar toul karé.
[kal'fiʃã 'nibij 'ʁõn də 'lakə bah tul 'kaʁe]
Faire les choses en désordre. [Normalement il faut tailler une cheville carré pour la placer dans un trou rond.]
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
👂 🔗 « ur bisadenn gole » evel e vez lâret kwa
[bisɑ:n 'gwɛ:le ve lɑ:t kwa]
« une pisse de taureau » qu'on dit quoi [en zigzag]
Gant : Lusieñ Minous, ganet e 1926 e Brelidi, o chom e Bear, marvet e 2024, tud bet ganet e Sant Laorañs / Koadaskorn.
Dastumer : Tangi
-
👂 🔗 ya, ret din lakat ma bouldoreilhoù
[...]
oui, il faut que j'aille mettre mes boucles d'oreille [appareils auditifs]
Frazenn dastumet e-maez Bro-Vear
Gant : If Jaouen, ganet e 1935 e Ploubêr, o chom e Plouared, tud bet ganet e Ploubêr / Ploubêr.Dastumer : Tangi (2023-08-17)
-
🔗 ken gwenn ha an erc'h
kén gwèn a nèc'h
[ken gwɛn a nɛx]
aussi blanc que la neige [blanc comme neige]
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 44 : "[…] ken gwenn hag an erc'h […] aussi blanc que la neige."
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Hemañ 'dalveza ket daou wenneg.
Héman dalvéa ket dow wènèk.
[hemã dalvea køt dow wɛnɛk]
Il ne vaut pas deux sous. [il ne vaut pas un clou]
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Ma koef zo evel teil.
Me kwéf zo vèl tèy.
[me kwef zo vɛl tɛj]
Ma coiffe est comme du fumier. [Elle est trempée]
la comparaison ne s'applique qu'à la coiffe ; Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 39 : Ma hoef a zo 'vel an teil, ma coiffe est comme le fumier (trempée par la pluie).
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 du evel ur poutouarn
du vèl poutou-eun
[dy vɛl putuən]
noir comme une marmite [très noir]
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 58 : Hemañ a zo ken du e zaouarn hag eur pothouarn, celui-là a les mains aussi noires qu'une marmite.
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 gwenn evel an erc'h.
gwèn vèl nèc'h
[gwɛn vɛl nɛx]
blanc comme la neige
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 39 : Gwenn 'vel an erh, blanc comme la neige.
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Kalet evel ur min.
Kaleut vèl mi-n.
[kalət vɛl min]
Dur comme la pierre. [très dur]
Le langage figuré Emgleo Breizh Jules Gros page 54 : "[…] ken kaled ha mein, […] aussi dures que des pierres."
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Du evel kaoc'h moc'h.
Du vèl koc'h moc'h.
[dy vɛl kox mox]
Noir comme de la merde de porc [très noir]
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 glaz-dour
glaz dour
[glaz duʁ]
vert d'eau
???
Gant : Ivona Toudig, ganet e 1934 e Kawan, o chom e Bear, tud bet ganet e Komfort / Prad.
Dastumer : Julien
-
🔗 Homañ zo o vont da vale ?
Hon-man zo von-n de valé ?
[hõmã zo võn də vale]
Elle va se promener ? (elle s'en va ?) (de quelque chose qui échappe des main et tombe parterre)
Gant : Daniel ar Bihan, ganet e 1950 e Bear, o chom e Bear, tud bet ganet e Bear / Bear.
Bet neus labouret 'ba Penn-ar-Bed, ha desket traoù klevet enoDastumer : Julien
-
👂 🔗 « Oh ! eme an eskob, oh ! xxx ( ?) hag eu... relegoù amañ ! amañ zo relegoù ! ». Hag e oa o komz douzh boutailhoù kwa. « Oh ! eme an eskob, 'rit ket gwad fall ! N'int ket marvet hep bezañ gwelet ar person... »
[...]
« Oh ! dit l'évêque, oh ! xxx ( ?) et euh... que de cadavres ici ! ici il y a des cadavres ! ». Et il parlait des bouteilles [vides] quoi. « Oh ! dit l'évêque, ne vous inquiétez pas ! Elles ne sont pas mortes sans voir le curé... »
Frazenn dastumet e-maez Bro-Vear
Gant : Ifig Moriz, ganet e 1935 e Goudelin, o chom e Goudelin, tud bet ganet e ar Merzher / Tregonev.Dastumer : Tangi (2025-05-22)