Brezhoneg Bro-Vear

Brezhoneg > Galleg

[troioù-lâr / expressions]

adroit

eñ n'emañ ket e daou droad 'ba 'r memes botez

[hẽ: mɑ̃ kəd i dow dwɑt bar 'moməz 'botəs]

lui n'a pas les deux pieds dans la même chaussure [dégourdi]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

âge

A-benn neuze e oan arru pet vloaz ?

Bènn neuhé oan ai péd la ?

Quel âge j'avais à cette époque ?

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

A-benn neuze 'ma... N'onn ket avat. Pet vloaz 'ma a-benn neuze ? Feiz tremen tregont vloaz bepred.

Bènn neuhé ma... N’onn ke hat. Péd la ma bènn neuhé ? Fé. Trémen trégon la bopet.

À cette époque j'avais... Je ne sais pas. Quel âge j'avais à cette époque ? Plus de trente ans en tout cas.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

'Na lavaret din, me eo gwelloc'h din emezañ gwelet ac'hanout o vont da Lannuon, evit mont, evit chom e-barzh ar gêr emezañ, an dro-mañ emezañ, kar n'out ket ken yaouank ken. Feiz nann avat emezon-me, n'on ket ken yaouank ken, sur gouez dit avat . Ha evel se... Ah, n'eo ket emezañ, trankiloc'h e vin emezañ o welet... Se a oa fasil hañ, ne oan ket ar memes oad ken na mann ebet, d'akouchiñ ha tout se, anfin...

Na lât tin, mé ’h è wèlloh tin méañ gwéled anout von te Lannuon, wit mont... wit chom bah gêr, méañ, ’n dro-mañ méañ, ka n’ou ke kén yowañk kén. Fé nann hat moñmé, n’on ke kén yowañk kén, zur gwéch tit hat. A vesé... A, n’è ket, méañ, trankiloh vin méañ wélet... Zé oa vasil añ, oan ke momes noat kén na mann bét, d’akouchiñ a tout sé, añfin...

Il m'avait dit : je préfère te voir aller [accoucher] à Lannion que de rester à la maison cette fois-ci, car tu n'es plus aussi jeune. Non, dis-je, je ne suis plus aussi jeune, comme tu dis. Et comme ça... Ah, c'est pas pour dire, dit-il, je serais plus tranquille. C'était évident, je n'avais plus le même âge, pour accoucher et tout...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

aise (à l'–)

bezañ en e vleud

['beã ni vlœt]

être dans sa farine [être à l'aise, dans son élément]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

aze emañ en e vleud

['ɑhɛ mɑ̃ ni vlœt]

là il est à son aise [dans son chantier]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

amour (faire l'–)

aezetoc'h debriñ kig evit kac'hat eskern

[’ɛstɔh ’di:bĩ kic wit ’kɑhəd ’ɛskərn]

plus facile de manger de la viande que de chier des os [plus facile de faire l'amour que d'accoucher un enfant]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

annuler

aet eo ar pardon da dour

[ɛd ɛ 'pɑrdɔ̃n də du:r]

le pardon s'est transformé en eau [est annulé]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

argent

zo tud ha 'neus kregin

[zo tyt a nøs 'kre:gi]

il y a des gens qui ont des coquilles [argent]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

attendre

Oh a-wechoù. Ya, pa vije tud d'arruout.

O wêjo. Ya, pé vijé tut t'aiet.

Oh parfois. Quand on attendait du monde.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

avoine à chapelets

lostoù kezeg-kours

['lɔsto ˌkezɛ'k:uɹs]

des queues de chevaux de course [avoine à chapelets]

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

bavard

hennezh ivez zo Kêrgenou

[hẽ̞:z ije zo ke̞ɾ'ge:no]

celui-là aussi c'est Kêrgenou [homme bavard]

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

bazar

... zo kozh traoù o ruilhal hag o tisruilhal du-se

[zo kostrɛw 'ryʎəl a tis'ryʎəl 'dyhe]

... il y a des bricoles en tous sens chez vous [vous êtes envahis de jouets]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

bête

hennezh zo kostez Kernev

[hẽ:s so 'kɔste 'kɛrnɛw]

il est du côté de la Cornouaille [il est attardé]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh zo deus kostez Kernev

[hẽ:s so døs 'koste 'kɛrnɛw]

il est du côté de la Cornouaille [il est arriéré]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ganet goude ar c'hrampouezh

['gã:nət 'gude 'hrãmpus]

né après les crêpes [quelqu'un de bête, attardé]

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

Debret 'neus un aval lokard.

Dèb neus naval lokart.

[dɛbə nøs naval lokaʁt]

Il est bête.

Daniel Bihan, 1950, Bear (dastumet gant Julien)

bien vu (être –)

te zo war he c'haieroù

[te zo war i ha'je:ro]

tu es dans ses cahiers [dans ses petits papiers, bien vus]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

boire

ma vez an nen o lipat anezhe

[ma ve ne:n 'li:pəd nɛ:]

si on les boit [bouteilles]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

joula ! joula !

['ʒu:la 'ʒu:la]

bois ! bois ! [aux vaches, par dérision aux gens]

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

boisson alcoolisée

roet 'teus pis-kazeg din d'evañ

['roɛt tøs pis'kɑ:zək tĩ 'de:vɑ̃]

tu m'as donné une pisse de cheval à boire [alcool pas fort]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

bougeotte (avoir la –)

hennezh zo ac'hann, hennezh zo aleshont

[hẽ:s so hɑ̃n hẽ:s so 'lesɔ̃n]

il est d'ici, il est de là-bas [il a la bougeotte, il n'est pas stable, c'est une girouette]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

braguette

te eo digor war da c'hwistell

[te hɛ 'diɔr war də 'hwistəl]

c'est ouvert sur ton sifflet [la braguette ouverte]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

digor eo da dabatierenn

['diɔr ɛ də ˌdaba'tjɛ:rən]

ta tabatière est ouverte [braguette ouverte]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

digor eo war da batatez

['diɔr ɛ war də ba'tɑtəs]

c'est ouvert sur tes patates [braguette ouverte]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

brusquement

savet eo evel un tenn

['zɑ:vəd ɛ wɛl ən tɛn]

elle s'est levée comme un coup de feu, en un instant

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

café

ur bannac'h dour du

[bɑ̃h du:r dy:]

un coup d'eau noire [café]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

ur bannac'h dour livet

[bɑ̃h du:r 'liwət]

un coup d'eau colorée [café]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

dour-hañvouez

[dur ’hɑwe]

du café [humour]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

casse-pieds

ya, ur siler koaven

[ja ə 'zi:ləʁ 'kwɑ:vən]

oui, un casse-pied [litt. un filtreur de crème]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

chaud

aet zo ur fagodenn 'ba 'r forn

[ɛt so va'go:n bar vɔrn]

un fagot a été mis dans le four, il fait tout de suite plus chaud

Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)

chaud lapin

Jañ-Maï c'hwil-derv

[ʒɑ̃'mɑj hwil'dɛrw]

Jean-Marie le hanneton [chaud lapin]

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

cher

eñ ne staga ket e chas gant chaosis

[hẽ: 'stɑga kə i ʃɑs gɑ̃n 'ʃowsis]

il n'attache pas ses chiens avec de la saucisse [personne qui vend cher quelque chose]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

colère (se mettre en –)

aet eo 'ba 'r gador-sarmon

[ɛd ɛ bar 'gɑ:dɔr 'zɑrmɔ̃n]

elle est allée dans la chaire [elle s'est mise en colère]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

unan a oa droug en ennañ ur wech, eñ a oa ur c'horvad droug en ennañ 'vat

[yn wa dɾug ’nenɑ̃ veʃ hẽ̝: wa ’hɔrvəd dɾug ’nenɑ̃ ha]

un avait été en colère une fois, il avait piqué une grosse colère

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

ruz he c'hripenn

[ry: i 'hripən]

la crête rouge [en colère]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

compliments

roet 'meus mel dezhañ

['roɛ møz me:l 'deɑ̃]

je l'ai complimenté

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

courbé

arru eo tost ma fri deus an douar

[ɑj ɛ tɔst mə vri: døz 'duar]

mon nez est proche du sol [dit par les anciens]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh zo eeun evel ur bisadenn c'hole o vont da Vre

[hẽ:s so ɛwn wɛl ə bi’sɑ:n ’hwɛ:le vɔ̃n tə vre]

il est droit comme une pisse de taureau [il n'est pas droit]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

cul

honnezh eo dispak he loar

[hɔ̃:s ɛ ’dispak i lwɑ:r]

celle-là a la lune à l'air [les fesses]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

curieux (faire le –)

o fri gante war ar c'haloch

[o vri: gɑ̃ntɛ war 'hɑ:lɔʃ]

leur nez avec eux sur la galoche [gens curieux qui regardent partout]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

décideurs

me 'mez droug deus paotred ar c'hravatennoù

[me me dɾuk de ’po̞tə hɾava’teno]

je suis remonté contre les décideurs [litt. les hommes aux cravates]

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

dépenser

ober bern teil gant nebeud a blouz

[o:r bɛrn tɛʎ gɑ̃ 'nœbəd blu:s]

vivre au-dessus de ses moyens [litt. faire beaucoup de fumier avec peu de paille]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

détaler

hemañ zo avel dindan e lost

['hemɑ̃ zo 'ɑwəl di'nɑ̃:n i lɔst]

celui-ci a du vent sous la queue [lapin que l'on voit détaler, ou lors d'un coup de feu de chasseurs]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

difficile

start eo ar foenn da dennañ

[stɑrd ɛ vwɛn də 'dɛnɑ̃]

le foin est dur à tirer [la situation économique est difficile]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

élégant

pelec'h emañ ma greach gwetur ?

[ple̞h mɑ̃ mə 'greaʃ 'gwetyr]

où sont mes habits élégants [humour] ?

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

éméché

arru eo tomm dezhañ

[ɑj ɛ tɔm 'deɑ̃]

il commence à être chaud [éméché]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

arru eo tomm ar soubenn

[ɑj ɛ tom 'zu:bən]

la soupe est arrivée chaude [je suis bourré]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

arru eo tomm ar soubenn din

[ɑj ɛ tɔm 'zu:bən dĩ]

la soupe commence à m'être chaude [quand on commence à être saoul]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

tomm e oa ar soubenn ivez un tamm kwa

[tɔm wa 'zu:bən ije ntɑ̃m kwa]

j'étais éméché aussi quoi

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

pa veze arru tomm dezhañ

[pe viʒe aj tɔm 'deã]

quand il était chaud [qu'il avait un peu bu]

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

Alexandre 'na evet ur bannac'h ivez

[alɛk'sɑ̃n na 'e:və bɑ̃h ije]

Alexandre avait bu un coup aussi [éméché]

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

arri e oa tomm e revr

[ɑj wa tɔm i rɛ:r]

il était éméché [litt. son cul était chaud]

Klaod Gwilhou, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

lous e oa e fri hag e oa aet... e oa aet 'ba an touflez

[lu:z wa i vri: a wa ɛt wa ɛd ban 'tufle]

il était éméché et il était allé... il était allé dans le fossé

Janin An Aodren, 1939, Bear (dastumet gant Tangi)

Koulskoude, heñ a vije ordin e-barzh an oto. Met pa 'nije evet ur bannac'h e vije e vannac'h da-heulañ ivez.

[kus’kude ẽ viʒe oʁ’din bah ’noto – mɛ pə niʒe ’evə ’bãh viʒe i ’vãh tə’høːlã iə]

Pourtant, il circulait toujours en voiture. Mais quand il avait bu un coup, son coup le suivait aussi [= il était éméché au volant].

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

enfant (faire un –)

daou da graouañ ha tri d'ar gêr

[dow də 'growɑ̃ a tri: də ge̞:r]

deux à ramasser les noisettes et trois à revenir à la maison [couple qui fait un enfant]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

engueuler (se faire –)

arru eo poent din mont d'ar gêr, peotramant vo aet mamm 'ba ar gador-sarmon

[ɑj ɛ pwɛn dĩ mɔ̃n də ge̞:r pə'tɑ̃mɑ̃n vo ɛd mɑ̃m bar 'gɑ:dɔr 'zɑrmɔ̃n]

il est temps que je rentre à la maison, sinon maman [ma [femme] ira dans la chaire [pour me sermonner]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

ennuyeux

hir eo e gomz, pa veze re bell da lâret ar memes tra

[hi:r ɛ i gɔ̃ms pe viʒe re bɛl də 'lɑ:rə mos'trɑ:]

il est ennuyeux [litt. Sa parole est longue], quand il était trop long à dire la même chose

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

étranger

eñ n'eo ket diwar saout ar vro

[hẽ: nɛ kə diwar zowd vro:]

il n'est pas des vaches du pays [quelqu'un d'extérieur à la famille ou étranger]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

facture

ur gignadenn da baeañ

[gi'ɲɑ:n də 'bɛɑ̃]

une écorchure à payer [facture salée]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

finir

paour-kaezh den, n'out ket arruet er gêr !

[pokɛz'de:n nut kəd ɑj ge̞:r]

pauvre homme, tu n'es pas arrivé à la maison [tu es loin d'avoir fini] !

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

fou

eñ 'neus debret un aval Lokard

[hẽ: nøz 'de:bəd 'nɑ:vəl 'lokart]

il a mangé une pomme de « Lokard » [il est fou, taré]

Anna ar Baodour, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

gagner de l'argent

hemañ ne staga ket e chas gant chaousis

['hemɑ̃ 'stɑ:ga kəd i ʃɑs gɑ̃n 'ʃowsis]

celui-ci n'attache pas ses chiens avec de la saucisse [artisan qui se fait beaucoup d'argent]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

gagner sa vie

gounit e damm kreun

['gɔ̃nid i dɑ̃m krœ:n]

gagner sa croûte

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

gaspiller

ne vez ket skoet arc'hant 'ba 'n dour

[ve kə 'skoə 'nɑrhɑ̃n ban du:r]

on ne jette pas l'argent à l'eau [on ne gaspille pas]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

geler

krazet 'neus kreiztre da lostenn ha ma hini

['krɑ:zɛ nøs 'krɛjste tə 'lɔstən a mə 'hi:ni]

il a desséché entre ta queue [de chemise] et la mienne [quand il a gelé]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

gendarme

paotred Mari Robin

['pɔtə mɑj'ro:bin]

les gendarmes

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

Arru eo kasket !

Ayè kaskèt !

[ajɛ kaskɛt]

Les gendarmes arrivent !

Mari-Kler ar Gag, , Sant Laorañs (dastumet gant Julien)

goinfre

hennezh eo brizh e sac'h

[hẽ:z ɛ briz i zɑh]

il mange de tout [goinfre, glouton]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

gourmand

liper-koaven

[’lipər ’kwɑ:vən]

lécheur de crème [gourmand]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

haut-le-cœur

ken e save ma c'halon

[ken 'zɑ:vɛ mə 'hɑ:lɔ̃n]

tellement que j'en avais des hauts le cœur

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

intelligent

n'eo ket ganet goude ar c'hrampouezh

[ne kə gã:nət 'gude 'hrãmpus]

intelligent, vif d'esprit

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)

introuvable

me zo o klask an Ankou d'an hini 'nez ket c'hoant da vervel

[me zo klɑsk ’nɑ̃ŋko də n:i ne kə hwɑ̃n də ’verwəl]

je suis en train de chercher l'Ankou à celui qui ne veut pas mourir [objet introuvable]

Gros 1989 (TDBP2, p.259) : te a zo mad da glask an Ankou d'an hini n'e-neus ket a c'hoant da vervel, tu es bon à chercher la mort pour celui qui n'a pas envie de mourir (= tu ne trouves jamais rien)

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

isolé

pelec'h emañ-eñ o chom ? – eñ zo o chom 'ba foñs an abimoù

[ple̞h mɑ̃ ẽ: ʃom - hẽ: zo ʃom ba vɔ̃:s na’bimo]

où il habite ? – il habite au fond des abîmes [dans un endroit perdu, reculé]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

ivre

Papa marteze e oa arru tomm ar soubenn gantañ a-benn neuze, me ne oaran ket met...

Papa matéé oa ai tomm zoubenn gantañ bènn neuhé, mé oaran ket, mè...

Papa était peut-être un peu ivre pour alors, je ne sais pas mais...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ha feiz neuze 'na lavaret dezhe e oa bet o lavaret da X 'na bet ur paotr bihan, ha ac'hanen ha aleshont, met a-benn neuze e oa arru tomm ar soubenn.

A fé neuhé na lât tè oa béd lât te X na bé pot pien, a hann a lêson, mè bènn neuhé oa ai tomm zoubenn.

Et alors il leur avait dit qu'il était allé dire à X qu'il avait eu un petit garçon, et patati et patata. Mais pour alors il était un peu ivre.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

me zo o vont d'ar gêr da c'horo al lapined ha lakat ar yer da bisat

[me zo vɔ̃n də ge̞:r də ’ho:ro la’pi:nət a ’lɑkə ji:r də ’bisət]

je vais [rentre] à la maison traire les lapins et faire pisser les poules [quand on s'en va éméché]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

Oh ya, kalz a vije arri tomm ar soubenn gante a-benn an noz.

[o ja 'kaləz viʒe aj 'tɔm 'zuːbən 'gãnte̞ bɛn 'nõːs]

Oh oui, beaucoup étaient bien éméchés pour le soir.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

E dalonoù zo ront.

I dalono zo ron-n.

[i dalono zo ʁõn]

Il est soûl [litt. Ses talons sont ronds]

Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Julien)

Tomm eo din ya. N'eo ket dre 'meus evet re hañ. N'eo ket dre 'meus evet re hañ. Nann kar a-wechoù ma 'nez evet an nen re e vez lavaret e vez tomm dezhañ.

J'ai chaud, oui. Ce n'est pas parce que j'ai trop bu, hein. Non, car parfois, si quelqu'un a trop bu, on dit qu'il a chaud.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

ivrogne

Gwelet an tem Al lonkerien

eñ 'neus ket penn da chutal skorn

[ẽ: nøs kə pɛn də 'ʃytəl skɔrn]

lui il n'a pas une tête à sucer de la glace [iron. envers personne qui apprécie l'alcool, poivrot à la tête rouge]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

hennezh n'eo ket tanailhet e gorzailhenn

[hẽ:z n ɛ kə tɑ̃'nɑʎəd i gɔr'zɑʎən]

son gosier ne le tenaille pas [n'est pas douloureux, enflammé, quelqu'un qui boit beaucoup]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

jaloux

Gwelet an tem Mont war gein-varc'h

darn ac'h a war gein marc'h evit mann ebet, goude ne vez ket gwir

[dɑrn hɑ war gɛɲ mɑrh wid mɑ̃n'bet 'gu:de ve kə gwi:r]

certains sont jaloux pour rien, pourtant ce n'est pas vrai

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

bezañ war gein marc'h

['beɑ̃ war gɛɲ mɑrh]

être jaloux [dans une relation de couple obligatoirement]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

aet eo war kein marc'h

[ɛd ɛ war kɛɲ’mɑrh]

il est allé à dos de cheval [jaloux]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

jamais

pegoulz 'h i d'ar skol ? – pa vo kouezhet an neñv war an douar !

[pə’guls hi də sko:l - pa vo kwe:d nẽ: warn ’duar]

quand iras-tu à l'école ? – quand le ciel tombera sur la terre ! [réponse que formulait un enfant]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

jeter au sol

hag an neizh war e benn en traoñ

[a ne:z war i bɛn trɔw]

et le nid sur sa tête en bas [et le nid jeté au sol]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

jeune

Hennezh a oa ur pennad war ma lerc'h, met bepred e debre e gont ivez

Heñ oa pènnet war me lèrh, mè bopet dèbé i gont ie.

Il était largement derrière moi [largement plus jeune], mais en tout cas il mangeait son compte aussi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

lent

hennezh eo skoulmet blev e revr

[hẽ:z ɛ 'skurməd blɛw i rɛ:r]

il a les poils du cul noués [il est mou, lent]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

longtemps

ken e stoke en plafond, kazi n'eus ket moaien... ha bezañ a oa un eskabo, ha 'ba ar baignoire n'onn ket penaos... hag e oa bet a-hed ur vuhez oc'h ober Daniel ! ha 'na graet ha 'na sachet, 'na cheñchet an ampoulenn, ha 'ma lâret da Daniel, met a-hed ur vuhez e oa bet o cheñch an ampoule ! ha goude 'h eo pa 'meus lesivet salle de bain, 'ma gwelet, hopala ! hemañ a oa o vont da gouezhañ ur wech bennaket ! 'oa ket hanter-laket en e blas !

[ken ˈstɔke̞ ˈnplɑfɔ̃n - ˈkɑhe nøs kə ˈmo̞jən - a ˈbeːɑ̃ wa ne̞sˈkɑːbo - a bah ... nɔ̃ kə pəˈno̞s - a wa be ˌhedəˈvyːe ˈho̞ːbəʁ daˈɲɛl - a na gwe̞t a na ˈʒɛʃət na ˈʃɛ̃ʃə nɑ̃ˈpuːlən - a ma lɑːt tə də daˈɲɛl - mɛ ˌhedəˈvyːe wa be ˈʃɛ̃ʃ nɑ̃mˈpul - a ˈguːde he̞ pa møz leˈsiːvət ... - ma gwe̞l hɔpəˈla - ˈhemɑ̃ zo fɔ̃n tə ˈgweːɑ̃ weʒ bəˈnɑkət - wa kə ˌhɑ̃ntəʁ ˈlɑkə - ni ˈblɑs]

tellement qu'il touchait le plafond, il n'y a presque pas moyen... et il y avait un escabeau, et dans la baignoire je ne sais comment... et Daniel avait été une éternité à faire ça ! et il avait fait et il avait tiré, il avait changé l'ampoule, et j'avais dit à Daniel, mais il avait été une éternité à changer l'ampoule ! et c'est après quand j'ai lessivé la salle de bain, hop là ! celui-ci allait tomber un jour ou l'autre ! il n'était même pas à moitié fixé [plafonnier]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

a-hed ur vuhez o teballiñ anezhañ

[he:d ə 'vye de'bɑli 'neɑ̃]

très longtemps en train de le déballer

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

ne oa ket dec'h

[wa kə deh]

ce n'était pas hier [ça ne date pas d'hier]

Michel Bihan, ?, Plouilio (dastumet gant Tangi)

ur siekl zo 'teus ket gwelet anezhañ

[ə 'siɛk so tøs kə gwɛ:l neɑ̃]

ça fait un siècle que tu ne l'as pas vu

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

lourd

eñ 'neus plom 'ba foñs e vragoù

[hẽ: nøs plo̞m ba vɔ̃:s i ’vrɑ:go]

il a du plomb dans le fond de son pantalon [quelqu'un de lourd à soulever]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ n'ey ket gant an avel

[hẽ: nɛj kəd gɑ̃n 'nɑwəl]

il ne partira pas avec le vent [quelqu'un de lourd]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

maladroit (être –)

1. Digourdi int 2. Ya, war ur plankenn ledan !

[1. de’gurdi iɲ 2. ja war ’plɑ̃ŋkən ’le:dən]

1. Ils sont dégourdis. 2. Oui, sur une large planche [iron., dégourdis uniquement en apparence] !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

manger

Ha feiz, daon ya avat eme Maman, 'teus ket 'met dont amañ d'az merenn emezi.

A fé, dañwn ya ha, mé Mamañ, teus ke mèt don amañ d’eus mèrn mèi.

Oui, dit Maman, tu n'as qu'à venir manger ici le repas du midi.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

A-wezhioù 'h ae d'e verenn da Goad-Gourae, e ti e genderv ivez, a-wezhioù 'h ae e lec'h all, se a depante, met anfin, heu, evel se feiz...

Wêjo ’h ê d’i vèrn de Goat-Kourè, ti i ginderf ie, wêjo ’h ê lêc’h all, zé dépañté, mèd añfin, eu, vesé, fé...

Parfois il allait manger le repas de midi à Koad-Gourae, chez son cousin, parfois il allait ailleurs, ça dépendait, mais enfin...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Daon ya avat, eme Papa, 'teus ket 'met dont d'az merenn aze bemdez, ma kerez, ha neuze, feiz, e deue quoi.

Dañwn ya ha, mé Papa, teus ke mé don d’eus mèrn ahé bañwdé, ma kées, a neuhé fé, dé quoi.

Dame oui, dit Papa, tu n'as qu'à venir manger le midi ici tous les jours, si tu veux, et donc, il venait.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

frezez 'h a gante ivez

['vre:zəs hɑ 'gɑ̃ntɛ ije]

ils prennent des fraises aussi [merles]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

an aer 'neus da vont dezhi

[nɛ:r nøz də vɔ̃n dɛj]

il a l'air d'y aller [de manger les gâteaux]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

mont a ra dezhi !

[mɔ̃n ra dɛj]

il y va [il avale goulûment] !

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

Ha evel-se ec'h aemp eno d'hom merenn quoi, bemdez, kuit dimp da vont d'ar gêr da debriñ merenn, na da vont da...

[a vəse hɛm 'eno dõm 'mɛʁn kwa bãwde – kɥit 'tim də 'võn tə 'ge̞ːʁ də 'diːbi 'me̞ʁn na də 'võn tə]

Et ainsi nous allions y manger notre repas de midi, tous les jours, pour ne pas avoir à rentrer manger à la maison, ni...

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

Ar re-se a vije gant o merenn ha gant o c'hoan.

[ʁeze viʒe gã o 'mɛʁn a gã o 'hwãːn]

Ils mangeaient leur repas du midi et leur reps du soir.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

médire

eñ 'no ket riv er goañv, hennezh zo graet ur porpant dezhañ

[hẽ: no kə riw 'guɑ̃ hẽ:s so gwɛt 'pɔrpən 'deɑ̃]

il n'aura pas froid cet hiver, on lui a fait un manteau [on a parlé en mal de lui]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

mépriser

ar re-se na sellent ket deus ar reoù all

['reze 'zɛlɛɲ kəd døz rew ɑl]

ceux-là ne regardaient pas les autres [les dédaignaient car plus pauvres]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

mine (mauvaise –)

liv pisañ-wele zo warnañ

[liw ˌpisɑ̃'we:le zo warnɑ̃]

il a la couleur de celui qui a pissé au lit [il a mauvaise mine]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

mordre

diwall da vont da gaoc'h ki !

[’diwal də vɔ̃n də gɔh’ki:]

fais attention de ne pas devenir merde de chien ! [quand un chien est agressif, ou qu'on ne se méfie pas]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

mort

honnezh zo treut a-benn bremañ

[hɔ̃:s so trœd bɛn brə’mɑ̃]

elle est bien maigre pour maintenant [elle est morte]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

mourir

... pa 'h ae ar wezenn da fall

[pe hɛ ’weən də vɑl]

... quand l'arbre mourrait

1. Den, ????, ????
(dastumet gant Tangi)

siret eo e votoù dezhañ

['si:rəd ɛ i 'voto deɑ̃]

ses chaussures sont cirées [il est sur le point de mourir]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

hemañ zo aet d'ober sukr gant gwalenn e gein

['hemɑ̃ zo ɛd do̞:ʁ syk kɑ̃n 'gwɑ:lən i gɛɲ]

celui-ci est allé faire du sucre avec sa colonne vertébrale [personne décédée]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

parents

An dud yaouank a vije e-barzh an eured, ha neuze o zad ha o mamm a vije, ma kerez, an deiz war-lerc'h, deiz an adeured neuze.

'N dud yowank vijé bah 'n euret, a neuhé o zad a o mamm vijé, ma kées, 'n dé war-lèrh, dé 'n adeuret neuhé.

Le jeunes étaient au mariage, et ensuite leurs parents venaient, si tu veux, le lendemain, le jour du retour de noces.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

paresseux

... mat war o c'hein

[mɑ:d war o hɛɲ]

[des gens] bons sur le dos [pour désigner des fainéants]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

passé

sellet war-dreñv un tamm bihan

['zɛlə waʁ'dʁẽ̞: tɑ̃m 'bi:ən]

regarder en arrière un petit peu [dans le passé]

Pier Gotie, 1938, Plûned (dastumet gant Tangi)

personne

1. Me 'ma ket tud da sikour ac'hanon. 2. Ah daon nann.

1. Mé ma ke tut de jikour añoñ. 2. A dañwn nann.

1. Moi je n'avais personne pour m'aider. 2. Ah diable non.

1. Plac'h, 1946, Pederneg
2. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
(dastumet gant Riwal)

personne

kristen ebet

[ˈkʁistən bet]

personne, pas un chat [litt. « aucun chrétien »]

[Le locuteur déclare ne pas connaître le sens réel du mot « kristen », qu'il n'emploie qu'à travers cette expression.]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

péter

te eo laosk da durkez

[te ɛ lɔsk də 'dyrkəs]

tu as la pince lâche [quand on a pété]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

peur

emañ ar c'hwen en e loeroù

[mɑ̃ hwɛn ni ’lwɛ:ro]

il a des puces dans les chaussures [avoir les chocottes]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

hoñ a lampfe 'ba 'n tan diraki

[hɔ̃: 'lɑ̃mfe ban tɑ̃:n diraki]

elle sauterait dans le feu devant elle [personne ayant peur d'une autre]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

peureux

1. c'hwen en e gerc'hen ya, c'hwen en e loeroù 2. lâret e vez se, lâret e vez se c'hoazh 1. ça a vije lâret ivez 2. lâret e vez se

1. [ˈhwɛn ni ˈgɛɹhɛn ja - ˈhwɛn ni ˈlweːɹo] 2. [ˌlɑˑɹ ve ze - ˌlɑˑɹ ve ze ˈhwas] 1. [sa viʒe ˌlɑːd ˌiˑe] 2. [ˌlɑˑɹ ve ze]

1. ayant les chocottes [litt. des puces dans le cou] oui, ayant les chocottes [litt. des puces dans les bas] 2. on dit ça, on dit ça aussi 1. ça on disait aussi 2. on dit ça

1. Roje Dollo, 1932, Bear
2. Paotr, 1951, Bear
(dastumet gant Tangi)

pisser

didourañ ma fatatez

[di'du:rɑ̃ mə pa'tɑtəs]

déjuter mes patates [uriner]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

tennañ dour diwar ma batatez

['tɛnɑ̃ du:r diwar mə ba'tɑtəs]

tirer de l'eau de mes patates [uriner]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

lakat ma fri da wadañ

['lɑkə mə vri: də 'wɑ:dɑ̃]

faire saigner mon nez [uriner]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

poche

te zo paeron disul ? peogwir emañ da daouarn war da draje !

[te zo 'pɛ:rɔ̃n de'sy:l py'gy:r mɑ̃ də 'dowən war də drɑ'ʒe]

tu es parrain dimanche ? puisque tu as les mains sur les dragées ! [à quelqu'un les mains dans les poches]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

poison

soubenn-hanter-noz

[’zu:bən ˌhɑ̃ntəʁ’nɔ̃:s]

la soupe de minuit [image désignant l'empoisonnement de quelqu'un à petit feu]

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

'meus aon zo roet soubenn-hanter-noz dezhañ gwech-ha-gwech-all, ampoezonet anezhañ tamm-ha-tamm

[mø’zɑ̃wən zo ’ʁo:əd ’zu:bə ˌɑ̃ntəʁ’nɔ̃:z deɑ̃ ˌgweʃaˈgweʒal ɑ̃mpwe’zɔ̃:nə neɑ̃ ˌtɑ̃ma’tɑ̃m]

je crois qu'on lui a donné la soupe de minuit de temps en temps, l'empoisonné petit à petit

Jañ-Pier Ar C'hamm, 1948, Sant Laorañs (dastumet gant Tangi)

portée

gwelloc'h eo kaout ur wizad voc'h evit kaout ac'hanoc'h

['wɛlɔh ɛ kɑ:d 'wi:zɑd voh wit kɑ:d ɔh]

il vaut mieux avoir une portée de cochons que vous [quand on s'adresse à des enfants turbulents]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

pouvoir (n'en plus –)

hemañ sell... eo arri leun e gof ivez, sell ! manet eo war-lerc'h, sell penaos ec'h ar reoù all a-raok ha hemañ a ra du sur-place kazi

[’hemɑ̃ sɛl hɛ ɑj lœ:n i go:v ie sɛl ’mɑ̃:nəd ɛ waʁ’lɛʁh sɛl pə’nɔ̃ ha ʁew al ə’ʁo:k a ’hemɑ̃ ʁa dy syʁplas ’ka:he]

celui-ci regarde... il en a plein le ventre [il n'en peut plus], regarde ! il est lâché [cycliste], regarde comment les autres avancent et celui-ci fait du sur-place quasiment

Lusieñ Minous, 1926, Bear (dastumet gant Tangi)

poux

pansionerien 'neus c'hoazh ?

[ˌpɑ̃sjɔ̃'nɛ:ʁjɛn nøz hwɑs]

il a encore des pensionnaires [des poux] ?

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

pressé

hemañ emañ an tan en e revr

['hemɑ̃ mɑ̃ ntɑ̃:n ni rɛ:r]

il a le feu aux fesses [quelqu'un de pressé]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

promener (se –)

o vale e skiant

['vɑ:le i 'skiən]

baladant son bon sens [se promener]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

o vale e spered ivez

['vɑ:le i 'spe:ɾəd jə]

baladant son esprit aussi [se promener]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

quel

bravañ ti kaer 'teus !

['bʁɑwɑ̃ ti'kɛ:ʁ tøs]

quelle belle jolie maison !

traduction

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

quitter

hennezh eo aet e wreg gant al louarn

[hẽ:s ɛw ɛd i wreg gɑ̃n 'luarn]

celui-là, sa femme est partie avec le renard [avec un autre homme]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

radin

aze 'to mann ebet, aze zo un troad kochon oc'h ober kog barrikenn

[’ɑhe to mɑ̃n bet ’ɑhe zo ntwɑt ’koʃɔ̃n ho:r kog ba’ricən]

là [chez lui] tu n'auras rien, là il y a un pied de cochon faisant office de robinet de barrique [chez quelqu'un de radin]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

aze 'to mann ebet, aze zo un troad kochon oc'h ober pognez an nor

['ɑhe to mɑ̃n bet 'ɑhe zo ntwɑt 'koʃɔ̃n ho:r 'pɔ̃ɲəz ə no:r]

là [chez lui] tu n'auras rien, là il y a un pied de cochon faisant office de poignée de porte [chez quelqu'un de radin]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

refaire

evel paotr e dog gwenn, ober ha dispenn

[wɛl pod i dog gwɛn 'o:bər a 'dispɛn]

comme le gars au chapeau blanc, faire et défaire [qui fait et qui défait, personne qui refait ce qu'elle a fait]

Anna ar Baodour, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

renifler

c'hwezhañ e fri, sachal anezhañ d'ar solier kwa

['hweɑ̃ i vri: 'ʒɛʃə neɑ̃ də 'zoʎər ra kwa]

se moucher le nez, il le tire au grenier quoi (renifler)

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

riche

Heñ a oa frank an arc'hant gantañ.

['hẽ wa 'vʁãŋ 'naʁhãn 'gãntã]

Il avait beaucoup d'argent.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

E dud a oa ganet araokañ.

I dut wa gan-neut rokan.

[i dyt wa gãnət ʁokã]

Il né avec une cuillère en argent dans la bouche. [être à l'abri du besoin]

Paotr, 1951, Bear (dastumet gant Julien)

rincer

Hemañ a c'hallez tremen ur bannac'h dour drezañ c'hoazh. Kar sukr zo e-barzh.

Celui-ci, tu peux encore le rincer [litt. passer un peu d'eau par lui]. Car il y a du sucre dedans.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

roter

kreuvet eo ar bern

['krœ:vəd ɛ bɛrn]

le tas est crevé [quand on a roté]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

sage

hemañ zo evel ur sant

['hemə zo wɛl ə zãn]

il est comme un saint [immobile, sage]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

sale

arru eo druz da vutunalenn

[ɑj ɛ dry: də ˌvyty'nɑ:lən]

tu as le visage barbouillé [ou le nez sale]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

sexe masculin

un tamm chaosis

[tɑ̃m 'ʃowsis]

un morceau de saucisse [sexe masculin]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

me zo o klask ur gabared da lakat ma zamm kig, na pe posubl 'dije ket nemet ur stalaf

[me zo klɑsk ga’bɑ:rət tə ’lɑkə mə dɑ̃m kic na pe ’posyb diʒe kə mɛt ’stɑ:laf]

je cherche une armoire pour y mettre mon morceau de chair, même s'il est possible qu'elle n'ait qu'un volet [jeune homme faisant des avances à une fille]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

sombre

ne vez ket gwelet muioc'h evit 'ba revr ur c'hemener

[ve kə gwɛld 'myɔh wid ba rɛ:r ə he'me:nər]

on ne voit pas plus que dans le cul d'un tailleur [dans la pénombre]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

tarif

hennezh eo an taol bremañ

[hẽ:z ɛ to:l 'bʁœmɑ̃]

c'est ça le coup [le tarif] maintenant

Aleñ Toudig, 1968, Bear (dastumet gant Tangi)

tête en l'air

avelet e benn

[a'we:ləd i bɛn]

tête en l'air [étourdi]

Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)

tôt

mont da gousket gant ar yer

[mɔ̃n tə 'guskəd gɑ̃n ji:r]

aller se coucher avec les poules [de bonne heure]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

travail

e-kichen ni 'mije ur c'holl-skiant, neuze e veze lâret ur c'holl... c'holl-skiant eo, ur c'holl-skiant eo, ur pennad mat e veze euh... d'ober hadañ traoù, neuze e vezent hadet à la volée

[’kiʃən mym miʃe ə hol’skiən ’nœe viʃe lɑ:r ə hol hol’skiən ɛ ə hol’skiən ɛ ˌpɛnə’mɑt viʃe ə do:r ’hɑ:də tɾɛw ’nœhe viʃɛɲ ’hɑ:də a la vo’le]

alors que nous nous avions un travail de fou [à perdre patience], alors on disait « c'est un travail de fou », on était un bon bout de temps euh... à semer des choses, alors on les semait à la volée

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

ya, ur c'holl-skiant hag ul labour breset d'ober, ordin, ni 'mijemp ket peoc'h ebet, 'mijemp ket peoc'h ebet

[ja ə hɔl'skiən ag əl 'lɑ:bur 'bre̞səd 'do:bər ɔr'di:n mym miʒɛm kə pœh bet miʒɛm kə pœh bet]

oui, un travail de fou et un travail pressé à faire, tout le temps, nous n'étions pas tranquilles, nous n'étions pas tranquilles

Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)

travailler

Ne blije ket e appareil dezhañ. Pa vije oblijet e lake anezhañ quoi. Beñ, se zo fasil, n'eo ket... Met, n'eo ket aezet bezañ gant kezeg, gant ar machin evel se ivez.

Blijé ked i appareil déañ. Pa vijé oblijet lake néañ quoi. Beñ, zé zo vasil, n’è ket... Mè n’è ked èzet béañ gant kézek, gan machin vesé ie.

Il n'aimait pas son appareil [auditif]. Il le mettait quand il était obligé. Ben, c'est évident, ce n'est pas facile d'être [de travailler] avec les chevaux, avec un machin comme ça non plus.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

travers (de –)

hennezh zo kamm evel ur bisadenn kole o vont da Vre

[hẽ:s so kɑ̃m wɛl ə vi'sɑ:n 'hwɛ:le vɔ̃n tə vre]

il est de travers comme une pisse de taureau allant au Menez bre

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ a gerzhe 'ba « dek-eur-dek »

[hẽ̞: 'gɛrzɛ ba ˌdegə'dek]

il marchait à « dix heures dix » [les pieds de travers]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

très (vraiment –)

Aze fas d'ar chiminaloù aze, aze zo evel ur varrenn wenn, eeun neuze evel n'onn ket petra. Ne welez ket anezhi ? O tont deus an torkad all, ha neuze ec'h a eeun eeun betek a-us... betek heu... fas da... chiminal ar presbital karje.

[ahe vastə ˌʃiminaːlo ahe – ahe zo vɛl ˌvaʁən’wɛn ’ɛ̃ːvən nœhe vɛl ’nõŋ kə ’pʁaː – we’lɛskə ’nɛj – ’tõn døz ən ’toʁkad’al – a nœhe ha ’ɛ̃ːvən ’ɛ̃ːvən bete ’hys – beteg ø – ’vastə ʃi’miːnal pʁes'pitoɹ kaʁʒe]

Là, en face des cheminées, il y a comme une barre blanche [nuage], droite comme je ne sais pas quoi [= vraiment très droite]. Tu ne la vois pas ? Qui vient de l'autre amas, et qui va tout droit jusqu'au-dessus... jusqu'à heu... presque en face de la cheminée du presbytère.

Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)

tromper (se –)

kemer gwregon evit prun

['kemɛr 'gwɛ:gɔ̃n wit pry:n]

prendre des prunes sauvages pour des prunes [se tromper]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

uriner

didourañ ma fatatez

[di'du:rɑ̃ mə pa'tɑtəs]

déjuter mes patates [uriner]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

vanter (se –)

amañ zo muioc'h a voged evit a dan

['ɑ̃mɑ̃ zo 'myɔh 'vo:gəd wid dɑ̃:n]

ici il y a plus de fumée que de feu [gens qui tentent d'épater la galerie]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

hemañ zo ur bramm-kog

['hemɑ̃ zo brom kok]

c'est un pet de coq [vantard]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

vêtements

pelec'h emañ ma greach gwetur ?

[ple̞h mɑ̃ mə 'greaʃ 'gwetyr]

où sont mes habits élégants [humour] ?

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

vieux

eñ a oa deus oad an ebestel

[hẽ̞: wa dəz nwɑ:d ne’bestəl]

il était de l'âge des apôtres [quelque chose ou quelqu'un de très ancien]

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

eñ zo deus amzer an ebestel

[hẽ: zo dəz 'nɑ̃mzər ne'bestəl]

il est du temps des apôtres

Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)

vite

eñ 'na graet se evel lâret « chou » d'ar yar

[hẽ: na gwɛt se wɛl lɑ:r ʃu də jɑ:r]

il avait fait ça comme dire « chou » aux poules [faire vite et bien]

Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

voleur

hennezh eo kamm e vizied

[hẽ:z ɛ kɑ̃m i vi'ziət]

il a les doigts courbés [crochus, c'est un voleur]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)

vouloir

n'aje ket 'vat !

['nɑʃe kə hɑt]

elle n'irait pas [elle ne voulait pas aller] !

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

n'aje ket aze !

['nɑʃe kəd 'ɑhe]

elle n'irait pas là [elle ne voulait pas aller] !

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

vouloir (ne pas –)

n'aje ket 'vat !

['nɑʃe kə hɑt]

elle n'irait pas [elle ne voulait pas aller] !

Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)

yeux (les – plus gros que le ventre)

te eo brasoc'h da selloù evit da vouzelloù

[te ɛ 'brɑsɔh də 'zɛlo wid də 'vwɛlo]

tu as les yeux plus gros que le ventre [quand on arrive pas à terminer un repas]

Dominik Baodour, 1965, Bear (dastumet gant Tangi)