A-raok lenn ar pennad-mañ e vo gwelloc'h deoc'h lenn ar pennad-digoriñ diwar-benn an islavarennoù.
15/12/2019 : Un notenn ouzhpenn diwar-benn an « islavarennoù » anv-verb degaset gant ar verb gwelet.
An islavarennoù sujediñ (complétives) 'deus perzh ar renadenn eeun (COD) e-barzh ar frazenn. Kavet e vezont goude verb ar bennlavarenn neuze.
Amañ e vo gwelet an islavarennoù goulennata ivez (+ an islavarennoù estlammañ), dre e kemeront ar memes plas e-barzh ar frazenn.
Peurvuiañ n'eus stagell ebet. Neuze 'deus an islavarenn ar stumm-mañ :
– (rannig verb) + verb displeget + fin an islavarenn.
– Ne 'ta ket lavaret dezhe e rajes ur c’hachenn.
– Gwel a-walc’h a raen warnañ ne ’na ket.
– Ne 'meus ket c'hoant e vefe labezet diouzhtu.
– [...] ken e vin sur e vo aet e-barzh an ti.
– [...] da diwall 'h afent war o genoù.
– Sur on dit ec'h eo mat.
– Ha ne blije ket dezhi e vije kontet gevier dezhi.
– Ne gredan ket ec'h afent kuit.
– Evel-se e c'hallez krediñ e vije bravoc'h evit eben.
– [...] 'na lavaret dezhe e oa o vont da di X da lavaret dezhañ ’na ur paotr bihan ivez. (div islavarenn, an eil e-barzh eben)
▶ 'Ta ket lavaret dezhe e rajes ur c'hachenn. Anez da se marteze e vijent deut.
Ta ke lât tè rachèz (eu) c’hachenn. Nès te zé matéé vijènt deut.
Tu ne leur avais pas dit que tu ferais un gâteau. Sinon ils seraient peut-être venus.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ 'Na ket tamm c'hoant ebet da c'horo, nann. Gwel a-walc'h a raen warnañ 'na ket.
Na ke tamm hoan bét te horo, nann. Gwèl wah rèn warnañ na ket.
Il n'avait aucune envie de traire, non. Je voyait bien à sa mine qu'il n'avait pas envie.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
'meus ket c'hoant e vefe labezet diouzhtu
[møs kə hwɑ̃n vefe la'beɛd dy'sty]
je ne veux pas qu'elle soit souillée tout de suite [photo]
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ Me emezañ zo o vont war e lerc'h emezañ, ken e vin sur e vo aet e-barzh an ti.
Mé méañ zo von war i lèrh méañ, kén vin zur vo èt ba’n ti.
Moi, dit-il, je vais le suivre jusqu'à ce que je serai sûr qu'il sera rentré dans sa maison.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
ezhomm e vez da diwall hañ 'h afent war o genoù
[e:m ve də 'diwal ã 'hafɛɲ war o 'ge:no]
il y a besoin de surveiller qu'ils ne se mettent pas sur la bouche
??? Tomber la tête la première ?
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ Met sur on dit ec'h eo mat avat.
[mɛ 'zuːʁ õ dit hɛ 'maːt ha]
Je t'assure, je te confirme qu'il est bon.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ha ne blije ket dezhi e vije kontet gevier dezhi hañ.
[a 'bliʒe kə 'dɛj viʒe 'kõntə 'gevjɛʁ 'dɛj ã]
Et elle n'aimait pas qu'on lui raconte des mensonges.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ne gredan ket ec'h afent kuit bepred.
['gʁedã kə 'hafe̞ŋ 'kɥit 'pɔpət]
Je ne crois pas qu'elles partiraient en tout cas.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ma 'h aent d'un eured e lakaent ur c'hoef... ur c'hoef all. Ar c'hoef bras a vije graet deus honnezh. Evel-se e c'hallez krediñ e vije bravoc'h evit eben.
[ma hɛŋ də’nøːʁət ’lakɛŋ ə ’hwef – ə hwef ’al – hwef ’pʁaːz viʒe gwe̞t tøs ’hõs – vəse ’halɛs ’kʁedi viʒe ’bʁawɔh wit i’beːn]
Si elles allaient à un mariage, elles mettaient une autre coiffe, qu'on appelait la grande coiffe. Donc tu peux croire qu'elle était plus jolie que l'autre.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Met ne oa ket aet da di X diouzhtu, antreet e oa er Veuzit en ur dremen bepred, ha feiz 'na lavaret dezhe e oa o vont da di X da lavaret dezhañ 'na ur paotr bihan ivez ha ac'hanen ha aleshont.
Mèt... oa ked èt de di X dustu, añtréet oa Veuzit non drémen bopet, a fé na lât tè oa von te di X de lât téañ na pot pien ié, a hann a lêson.
Mais il n'était pas allé chez X tout de suite, il était entré au Veuzit en passant, et il leur avait dit qu'il allait chez X lui dire qu'il avait eu un petit garçon aussi, et patati et patata.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
A-wechoù e vez torret urzh an islavarenn, met ral-kaer eo :
– [...] e oarent e Kerdaniou ma breur e oa bev.
!!!
(dastumet gant Tangi)
Gwech ha gwech all e vez implijet penaos evel stagell, met raloc'h eo. Ur roll peurleunius (explétif) 'nez ar ger penaos neuze, da lavaret eo ne seblanta servijiñ da vann ebet (cf. Penaos, complémenteur déclaratif – Arbres).
– [...] ’na gouvezet penaos e vijen me o kerc’hat patatez.
– Lavaret da X penaos ’meus bet ur paotr bihan ivez.
– Eñ a oare penaos ne veze den ebet o kousket ’ba ’n ti.
▶ A-benn 'na gouvezet penaos e vijen me o kerc'hat patatez 'na komprenet e renke hastañ buan kar ...
Bènn na gouvéet penoz vijèn mé kèrhet patates na komprénet rènké hastañ buen kar...
Quand il a su que j'allais chercher les pommes de terre, il a compris qu'il devait se dépêcher, car...
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
▶ Ya, pa oa ganet, an deiz e oa ganet, 'na lavaret din, me emezañ zo o vont da lavaret da X, emezañ, ne ra ket mann ebet dit gwelet ac'hanon o vont alese emezañ herie, lavaret da X penaos 'meus bet ur paotr bihan ivez.
Ya, pé oa ganet, ’n dé oa ganet, na lât tin, mé méañ zo von te lât te X, méañ, ra ke mann bét tit gwéled añw vont lésé méañ héié, lât te X penoz meus bé pot pien ié.
Oui, quand il est né, le jour où il est né, il m'avait dit : Moi, dit-il, je vais dire à X, ça ne t'embête pas de me voir partir d'ici aujourd'hui, pour dire à X que j'ai eu un garçon aussi.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ eñ a oare penaos ne veze den ebet o kousket 'ba 'n ti
[hẽ̞: 'wɑ:ɾe pə'nɔ̃ viʒe den be 'kuskət ban ti:]
il savait qu'il n'y avait personne à dormir dans la maison
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
Lavaret e vez ec'h eo an implij-se deus ar ger penaos ur perzh deus brezhoneg Bro-Dreger, met a-benn ar fin n'eo ket ken stank-se ar skwerioù e-barzh hom c'horpus.
Gwelet ar forum evit skwerioù tennet deus al levrioù.
Goude gortoz e vez implijet ar ger ken evel stagell peurvuiañ. Neuze e c'haller en em c'houlenn pe ec'h eo un islavarenn sujediñ pe ec'h eo un islavarenn doareañ.
– Gortoz ken e vo arri.
– [...] e oa o c’hortoz ken e vije goulennet gantañ.
– Ne c’hortozen ket ken e teue an dud da welet ac’hanon.
▶ (R. : Marteze eo gwelloc'h gortoz...) Gortoz ken e vo arru, ya.
['gɔːtɔz ke̞n vo 'aj ja]
(R. : Il vaut peut-être mieux attendre que...) Attendre qu'elle arrive, oui.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
e oa o c'hortoz ken e vije goulennet gantañ
[wa 'hɔrtos ken viʒe 'gu:lə gɑ̃ntɑ̃]
il attendait qu'on lui demande
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ ne c'hortozen ket ken e deue an dud da welet ac'hanon, me 'h ae da welet anezhe
[hɔr’toɛŋ kə ken ’dœe ndyd də wɛld ’ɑ̃:nɔ̃ me hɛ də wɛ:l nɛ̃]
je n'attendais pas que les gens viennent me voir, moi j'allais les voir
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)
Gwech ha gwech all ne vez ket implijet ar ger ken met raloc'h e seblant bezañ.
– [...] e vije graet dimp gortoz e vije fouetet tout ar reoù all a bep eil.
▶ Pa vije tri pe bevar, koura, feiz, e vije d'ober foetañ ac'hanomp tout e vije graet dimp gortoz e vije foetet tout ar reoù all a bep eil.
[pə viʒe ’tʁi pə ’bewaʁ ’kuɾa fe viʒe ’dɔːʁ ’fwetã ’ãm tut viʒe gwe̞t ’tim ’gɔːtɔz viʒe ’fwe̞tət tud ʁew ’al bɔb’ɛjl]
Quand nous étions trois ou quatre et qu'il fallait tous nous fouetter, on nous faisait attendre que tous les autres aient été fouettés un par un.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
E-barzh islavarennoù sujediñ zo e c'hall ar verb chom hep bezañ displeget. An anv-verb eo a vo implijet neuze, ha kavet e vo e penn-kentañ an islavarenn neuze. A-wechoù e vo degaset gant da.
– anv-verb + fin an islavarenn, pe : da + anv-verb + fin an islavarenn.
• Verboù zo ne degemeront ket 'met islavarennoù anv-verb war o lerc'h.
– A-wechoù [...] e tegouezhe dit bezañ diwezhatoc’h.
– Eñ a gle en em virout c’hoazh pell a-walc’h.
– Bez’ zo darn a ranke mont hebiou ar skeul.
– E vo ret din gortoz goude merenn.
– Ne vanka ket dit ankouaat da draoù.
– Aze e oa komañset prepariñ an traoù.
▶ Boñ a-wezhioù, ma vije ur vuoc'h d'halañ pe un dra bennaket e degouezhe dit bezañ diwezhatoc'h met anfin, boñ, a-benn seizh eur eo rare ma ne vije ket fin, ma ne vije ket fin hañ. X e-barzh ar park a vez ar memes tra ivez.
Boñ (a)wêjo, ma vijé vuh t’alañ, pé ’n dra bénnaket digwêê dit béañ diwéétoh, mèd anfin, boñ, bènn sèiz eur è rare ma vijé ke fin, ma vijé ke fin añ. X bah park vé mostra ie.
Parfois, quand il fallait faire vêler une vache ou quelque chose comme ça, il arrivait d'être plus tard, mais enfin, c'est rare si ce n'est pas fini pour sept heures. X au champ c'était pareil.
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
▶ Ha eñ a gle en em viret c'hoazh pell a-walc'h. Eñ a gle en em viret c'hoazh
A eñ glé non viret c’hoas pèll walc’h. Eñ glé non viret c’hoas.
Et il doit se conserver assez longtemps encore.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Bez' zo darn, bez' zo darn hag a renke mont hebiou ar skeul, n'eo ket ?
Bé zo darn, bé zo darn a rènké mon bu e skeul, n’è ket ?
Il y en a certains qui devaient passer par l’échelle, non ?
Il y en avait certains qui devaient passer par l'échelle, non ?
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
▶ Ya, ne rin ket anezhañ deus beure an deiz a-raok. E vo ret din gortoz goude merenn kazi d'ober.
Ya, rin ke néañ deus beuré ’n dé rok. Vo rêt tin gotoz goudé mèrn karjé d’or.
Oui, je ne le ferai pas la veille au matin. Il faudra presque que j'attende l'après-midi pour le faire.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ ne vanka ket dit ankouaat da draoù
['vɑŋka kə did ɑ̃ŋ'kwɑ:d də drɛw]
il ne faut pas que tu oublies tes choses
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ Aze e oa komañset prepariñ an traoù kazi tout diouzhtu, ha feiz e oamp dimezet prim a-walc'h quoi.
Ahé oa komañset prépariñ 'n trèw kahé tout dustu, a fé oam diméet prim wah quoi.
On avait commencé à faire les préparatifs immédiatement, et nous nous sommes marié assez rapidement.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Ma vez ur renadenn eeun (COD) da verb ar bennlavarenn, pe ma vez ar bennlavarenn er stumm gouzañvus (passif), e vez implijet da evit degas an islavarenn.
– Ampich ar vugale da c’harzenniñ.
– Ma vije bet laosket da dont.
▶ N'eus ket a voaien da ampich ar vugale da c'harzenniñ peogwir int kat d'ober.
[nøs kə 'vwɔjən də 'hãmpiʃ vy'gaːle də haʁ'zɛni – pə'gyːʁ hiŋ kat 'tɔːʁ]
On ne peut pas empêcher les enfants de dire des bêtises, puisqu'ils sont capables de le faire.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Kar ma vije bet laosket da dont, moarvat, e ouient a-walc'h ne vije ket retornet quoi. Se zo naet ha sklaer quoi.
Ka ma vijé bé losket de don, mahat, ouièn wah vijé ke rétornet quoi. Zé zo nèt a sklèr quoi.
Car s'ils l'avaient laissé partir, sûrement, il savaient bien qu'il ne serait pas revenu. C'est évident.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Goude lakat e kaver an daou stumm, gant da pa vez ur renadenn eeun pe hepañ pa ne vez ket :
– Ha ’na lakaet anezhe da c’halompat.
– Nim ’mamp [...] lakaet ober anezhi.
▶ 1. Ur wezh e oa ur c'hamion oc'h arruet, deus Pontrev. Nann, deus Bear. 2. Deus Bear, ha 'na laket anezhe da c'halompat.
1. E wéch oa hamion ’h aiet, deus Pontreñ. Nann, deus Béar. 2. Deus Béar, a na lake nè de halompet.
1. Une fois, il y avait un camion qui arrivait, de Pontrieux. Non, de Bégard. 2. De Bégard, et il les avait fait courir [les vaches].
1. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
2. Plac'h, 1946, Pederneg
(dastumet gant Riwal)
▶ Honnezh eo nim 'mamp graet anezhi. Anfin, nim 'mamp graet anezhi, 'mamp ket, laket ober anezhi quoi.
Hoñz è nim mam gwè nèi. Añfin, nim mam gwè nèi, mam ket, laked or nèi quoi.
Celle-là, c'est nous qui l'avons faite. Enfin, nous l'avons faite, non, fait faire quoi.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Goude verboù zo e vo implijet un islavarenn anv-verb pa vez rener an islavarenn hini ar bennlavarenn ivez. A-hend-all e vez displeget verb an islavarenn (gwelet uheloc'h).
– Ne blije ket dezhañ kaer mont war an hent gant an trakteur.
– Ma 'tez c'hoant da gas un tamm gachenn d'unan bennak [...].
– Diwall a ran da debriñ re sukret.
▶ Ne gleve ket ha ne blije ket dezhañ kaer mont war an hent gant an trakteur ivez.
Glèwé ket, a blijé ke déañ kèr mon war 'n èn gan trakteur ie.
Il n'entendait pas, et il n'aimait pas beaucoup aller sur la route avec le tracteur.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ma 'tez c'hoant da gas un tamm gachenn d'unan bennak e vi kat d'ober. Peogwir 'to da asied d'ober.
Ma té c'hoan te gas tamm gachenn d'un bénnak vi kat t'or. Pugur to de asiet t'or.
Si tu veux apporter un morceau de gâteau à quelqu'un, tu pourras le faire. Parce que tu auras ton assiette pour ça.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
diwall a ran da debriñ re sukret
['diwɑl rɑ̃n də 'di:bi re 'sykət]
je fais attention de ne pas manger trop sucré
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
Met pa vez ezhomm da lakat ar verb en doare divizout e ranker displegañ ar verb memes tra :
– Ne 'ma ket c'hoant e vijen aet d'an tableau.
– Diwall e parijes war ar c'hezeg.
▶ Met 'h eo abalamour da se. 'H eo abalamour ... 'ma ket c'hoant e vijen aet d'an tableau ivez ha vije graet goap diwiñ.
Mè 'h è bañw te zé. 'H è bañw... Ma ke hoant vijèn èt te tableau ie a vijé gwèt goap tiwiñ.
Mais c'est à cause de ça. À cause de... Je ne voulais pas aller au tableau et qu'on se moque de moi.
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
diwall e parijes war ar c'hezeg
['diwal ba'riʃɛz war 'he:zɛk]
fais attention de ne pas parier sur les chevaux
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
Goude darn deus ar verboù-se, pa vez dishañval rener an islavarenn deus rener ar bennlavarenn e c'haller ober daou dra : displegañ verb an islavarenn (gwelet uheloc'h) pe implijout un « islavarenn » anv-verb degaset gant ar verb gwelet. Da skwer :
Goude ar verb goulenn (er stumm nac'h) :
– n'houlez ket gwelet ac'hanon o vont ac'hann : tu ne veux pas me voir partir d'ici > tu ne veux pas que je partes d'ici.
– n'houlan ket e lârfe papi din : je ne veux pas qu'elle m'appelle papy.
▶ ya, n'houlez ket gwelet ac'hanon o vont ac'hann
[ja 'nu:lɛs kə gwɛ:l ɑ̃w vɔ̃n hɑ̃n]
oui, tu ne veux pas me voir partir d'ici
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
n'houlan ket e lârfe papi din
['nu:lɑ̃ kə 'lɑrfe 'papi dĩ]
je ne veux pas qu'elle m'appelle papy
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
Goude ar verb kaout c'hoant :
– pa vije ket c'hoant da welet anezhañ o tenañ ken : quand on ne voulait plus le voir têter > quand on ne voulait plus qu'il tête.
– c'hoant 'neus e tapje poan : il veut qu’il attrape du mal.
▶ Met pa vije ket c'hoant da welet anezhañ o tenañ ken e vije ret didonañ anezhañ.
[mɛ pe vi'ʒekə 'hwãn tə 'we̞lə 'neã 'teːnã 'keːn viʒe 'ʁe̞t di'dõːnã 'neã]
Mais quand on ne voulait plus qu'il tête, il fallait le sevrer. [veau]
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
c'hoant 'neus e tapje poan
[hwɑ̃n nøs 'tɑpʃe pwɑ̃:n]
il veut qu'il attrape du mal
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
Goude ar verb kaout hast :
– Ha 'ma ket 'met hast da welet kein o borpant o vont kuit : et je n'avais qu'hâte de voir le dos de leur veste partir > j'avais hâte qu'ils partent.
▶ Ha ne 'ma ket 'met hast da welet o... kein o borpant o vont kuit.
[a ma kə mɛt 'hast tə 'wɛlt o – kɛjn o 'bɔʁpãn võn 'kɥit]
Et je n'avais qu'hâte de voir le dos de leur veste partir.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Goude ar verb bezañ mat :
– ma 'h eo mat dit gwelet ac'hanon o vont : si ça te va que j'y aille.
▶ Ma 'h eo mat dit gwelet ac'hanon o vont, me eo kenkoulz din emezon-me mont d'ar c'hlinique emezon-me da Lannuon ivez evel chom e-barzh ar gêr d'ober ivez.
Ma ’h è mat tit gwéled añw von, mé ’h è kènkouls tin, moñmé, mon de hlinik, moñmé, de Lannuon ie vèl chom bah gêr d’or ie.
Si ça te va que j'y aille, pour moi c'est tout aussi bien que j'aille à la clinique, dis-je, à Lannion, que de rester à la maison [pour accoucher].
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Goude ar verb gortoz, pa vez rener an islavarenn hini ar bennlavarenn ivez :
– Da c’hortoz partiañ.
▶ da c'hortoz partiañ e vezent parket eno kwa hein
[də 'hɔʁto̞z paʁ'tiɑ̃ viʒeɲ ə 'pɑʁkəd 'e:no kwa ɛ̃]
en attendant de partir ils étaient parqués là quoi hein
Ifig Raoul, 1933, Bear (dastumet gant Tangi)
Met pa vez rener an islavarenn renadenn ar bennlavarenn e vez degaset an islavarenn gant da :
– O c’hortoz anezhañ da dont er-maez.
– ... ’mamp renket gortoz an Amerikaned d’arruout.
– Oc’h c’hortoz Daniel ’h on d’arruout.
hag o c'hortoz anezhañ da dont er-maez peogwir e veze puniset bemnoz
[a 'hɔrtoz 'neã dõn me̞:s py: 'viʒe py'nisə 'bomnõs]
et l'attendant à sortir puisqu'il était puni tous les soirs
Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)
'mamp renket gortoz an Amerikaned d'arruout
[mɑ̃m 'rɛŋkɛd 'gɔrtoz naˌmeri'kɑ̃:nəd 'dɑjət]
nous avions dû attendre que les Américains arrivent
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ oc'h c'hortoz Daniel 'h on d'arruout
['hɔrtoz da'ɲɛl hɔ̃ 'dɑjut]
j'attends que Daniel arrive (vienne)
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
• Verboù all c'hoazh a cheñch o ster un tamm bihan pa vez un islavarenn anv-verb war o lerc'h :
Lavaret : ur ster gourc'hemen (impératif) 'deus an islavarenn (cf. Les structures causatives – Arbres).
– [...] e vije lavaret dimp kas an trakteur d’ar park.
▶ Ne blije ket an trakteur dezhañ kement se. Peogwir alies pa 'nije d'ober mont d'arat e vije lavaret dimp kas an trakteur d'ar park ivez.
Blijé ked 'n trakteur déañ kémé sé. Pegur alies pé nijé d'or mont d'aret vijé lât timp kas 'n trakteur de park ie.
Il n'aimait pas tant que ça [conduire] le tracteur. Parce que souvent, quand il devait aller labourer, on nous disait de conduire le tracteur au champ.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Gouzout : an islavarenn ne ra ket dave d’ur fed anavezet gant ar rener neuze, met kentoc'h d’un dra hag ec'h eo kat pe barrek pe boaz d’ober.
– Gouzout a ouie ober.
– Met kanañ a oare ober.
▶ Arru kozh avat un tamm bihan, met anfin, ingal eo. Gouzout a ouie ober.
Ai kos hat tamm bien, mèd añfin, ingal è. Goûd ouié or.
Elle était un peu vieille, mais enfin, peu importe. Elle savait faire.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
met kanañ a oare ober paotr
[mɛ 'kɑ̃:nɑ̃ 'wɑ:rɛ o:r pot]
mais chanter il savait faire mon gars
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
Krediñ : pa vez un islavarenn anv-verb war e lerc'h e sinifi oser.
– Ne greden ket tremen.
▶ peogwir e oa... oa le truc vétérinaire a oa... l'appartement, e vont e oa... e vije d'ober tremen l'appartement, kuit da vont er-maez, « faites attention parce que monsieur Bernard il est pas commode hein ! » ha me a renke ober an dro, bepred 'greden ket tremen, na posubl e vije dour oc'h ober, e vije oblijet ober le grand tour, peogwir 'oan ket kat da dremen bud aze
[pu a wa wa ... wa - ˈviʃe do̞ːʁ ˈtʁemen ... kwit tə vɔ̃n me̞ːs - a me ˈʁɛŋke̞ ˈo̞ːbə ˈndʁo - ... - ... ˈna kə be ˈlɑːʁəd ˈmɑ̃n bed dĩ ˈʒɑ̃məs - ˈbo̞pə gʁeˈdɛŋ kə ˈtʁemen - na ˈpoʃyb viʃe duːʁ ˈho̞ːbəʁ - ˈviʒe oˈbiːʒə ˈ ho̞ːbəʁ ... pu ˈwɑ̃ŋ kə kad də ˈdʁemen byd ˈɑhe]
puisque c'était... c'était le truc vétérinaire que c'était... l'appartement, en allant il y avait... il fallait passer par l'appartement, pour ne pas sortir, « faites attention parce que monsieur Bernard il est pas commode hein ! » et moi je devais faire le tour, toujours est-il que je n'osais pas passer, quand bien même il pleuve, c'était obligé de faire le grand tour, puisque je ne pouvais passer par là
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
• Bezañ + anv-gwan
Goude bezañ + anv-gwan e vez kavet un islavarenn anv-verb peurvuiañ. (Met goude anvioù-gwan zo e c'hall verb an islavarenn bezañ displeget ivez, gwelet bezañ sur uheloc'h.)
Pa vez dibersonnel ar verb bezañ er bennlavarenn (= n'eus rener ebet, e galleg : c'est, ce n'est pas), ne vez degaset an islavarenn gant stagell ebet, ha neuze ec'h eo an islavarenn zo rener ar frazenn, hag e c'haller sañset lakat anezhi e penn kentañ ar frazenn :
– °Diaes eo mont pelloc'h. > °Mont pelloc'h zo diaes.
– N'eo ket aezet bezañ gant kezeg.
– A-hend-all eo brav bezañ amañ.
– Nim a oa difennet dimp kaozeal brezhoneg.
▶ Ne blije ket e appareil dezhañ. Pa vije oblijet e lake anezhañ quoi. Beñ, se zo fasil, n'eo ket... Met, n'eo ket aezet bezañ gant kezeg, gant ar machin evel se ivez.
Blijé ked i appareil déañ. Pa vijé oblijet lake néañ quoi. Beñ, zé zo vasil, n’è ket... Mè n’è ked èzet béañ gant kézek, gan machin vesé ie.
Il n'aimait pas son appareil [auditif]. Il le mettait quand il était obligé. Ben, c'est évident, ce n'est pas facile d'être [de travailler] avec les chevaux, avec un machin comme ça non plus.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ A-hend-all eo brav bezañ amañ ivez. An hini n'en em gavo ket mat amañ, n'onn ket pelec'h en em gavo mat.
Hèndall 'h eo braw béañ amañ ie. 'N ni non gavo ke mad amañ, n'onn ke plèh non gavo mat.
Sinon c'est bien d'être ici. Celui qui ne se plait pas ici, je ne sais pas où il se plaira.
Futur utilisé pour marquer l'habitude.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Nim a oa difennet dimp bepred kaozeal brezhoneg.
['nim wa di'vɛnə tim bopət ko'zeəl bʁe'zõnək]
On nous interdisait de parler breton.
Paotr, 1921, Lannuon (dastumet gant Riwal)
Gant un anv-gwan en e derez uheloc'h :
– Aezetoc’h eo soagnal saout evit soagnal moc’h.
▶ Aezetoc'h eo soagnal saout evit soagnal moc'h.
Èstoh è sweñgnel zowt wit sweñgnel moh.
C'est plus facile de soigner [s'occuper de] les vaches que de soigner les cochons.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Met pa vez ur rener e-barzh ar bennlavarenn e vez degaset an islavarenn anv-verb gant da. An anv-gwan zo doareenn (attribut) ar rener-se neuze.
– Ne vijent ket aezet da diblumañ.
– Ar reoù skrivet gant Max du Veuzit [...] a oa bravoc’h da lenn.
– Ar re-mañ zo barrek da dennañ war ma saout.
▶ Ah ya, ne vijent ket aezet da diblumañ.
[a ja viʒɛŋ kə 'ɛːzət tə di'blumã]
Ah oui, elles n'étaient pas faciles à déplumer.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Met heu, ne oant ket memes genre, heu, reoù Claire a oa un tamm mat, heu ma kerez, muioc'h dister, e-kichen reoù o mamm a oa, ma kerez, heu, muioc'h frou-frou, amoureux quoi, muioc'h ya. Ya. Ya. Ar reoù skrivet gant Max du Veuzit eo an hini a oa bravoc'h da lenn evit reoù Claire. Reoù Claire a oa naturel, e-kichen reoù eben a oa muioc'h jibilou ma kerez, pe, pe me a oar... Muioc'h amoureux quoi e oa reoù Max evit reoù Claire.
[mɛd ø – wãŋ kət ’mõməz ’ʒãːʁ – ø ʁew ’klɛːʁ wa tãm ’mat ø ma ’kees myɔχ ’distəʁ – ’kiʃən ʁew o ’mãm wa ma ’keez ø myɔχ fʁufʁu – amuʁø kwa myɔχ ja – ja ja – ʁew ’skwiːvə gãn ’maks ty ’vøzit he̞ n ni wa ’bʁa(w)ɔχ tə ’lɛn wi ʁew ’klɛːʁ – ʁew ’klɛːʁ wa natyʁɛl – ’kiʃən ʁew i’beːn wa myɔχ jibi’lu ma ’kees – pe pe me waʁ – myɔχ amuʁø kwa wa ʁəw ’maks wi ʁew ’klɛːʁ]
Mais ce n'était pas le même genre [de romans]. Ceux de Claire était un peu plus insignifiant, si tu veux, tandis que ceux de sa mère était plus frou-frou, plus amoureux. Oui. Ceux écrits par Max du Veuzit était plus intéressants à lire que ceux de Claire. Ceux de Claire étaient naturels, tandis que ceux de l'autre étaient plus volage/fantasque, si tu veux, ou que sais-je... Ceux de Max étaient plus amoureux que ceux de Claire.
À propos de Max du Veuzit, auteure à succès de romans à l’eau de rose dans les années 30, et de sa fille Claire du Veuzit, auteure également. Max du Veuzit avait choisi son nom de plume en référence au Veuzit de Trézélan.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Oh ne oan ket re c'hwezhet eno quoi, soñj a raen, ar re-mañ, emezon-me, ma 'deus c'hoant, zo ken barrek da dennañ war ma saout evel da dennañ warnon amañ war o ampich quoi. Met nann...
[o wãn kə ʁe 'hweəd eno kwa – 'ʒõj ə ʁɛn – ʁemã mõme ma døs 'hwãn – zo ken 'baːk tə de̞nã waʁ mə 'zowt vɛl də 'de̞nã waʁnõ 'aːmã waʁ o 'hãmpiʃ kwa – mɛ nãn]
Oh je n'étais pas trop fière [rassurée] là, je pensais, ceux-ci [les Allemands], si ils veulent, sont aussi bien capables de tirer sur mes vaches que de tirer sur moi, qui suis dans leur passage. Mais non...
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Islavarennoù anv-verb er stumm nac'h
Evit sevel islavarennoù anv-verb er stumm nac’h (négatives) e c'haller implijet nompas.
– Lavaret e oa din nompas skrapat.
– Bepred ec'h eo ken aezet nompas kaout.
– Diwall a rae an nen da nompas ober re.*
* Er skwer-mañ zo bet implijet un islavarenn er stumm nac'h goude diwall, diwar levezon ar galleg moarvat. Normalamant e vez an islavarenn er stumm kadarnaat (affirmative) goude diwall (gwelet uheloc'h).
▶ Lavaret e oa din nompas skrapat. Met se n'eo ket aezet. Pa vez debron n'eo ket aezet tremen hep skrapat, koura.
['lɑː wa dĩ nõmpas 'skʁapət – mɛ ze nɛ kəd 'ɛːzət – pe ve 'dʁɛːbõn nɛ kəd 'ɛːzət 'tʁemən hep 'skʁapət kuɾa]
On m'avait dit de ne pas me gratter. Mais ce n'est pas facile. Quand ça démange, ce n'est pas facile de ne pas se gratter.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Anfin, bezañ e oa darn [?] bonedoù hag a oa... reoù mat kaer ma kerez, hag a oa kat da impliañ ur bannac'h mat a dour, met bepred ec'h eo ken aezet nompas kaout.
[fin ’beã wa ’daʁn (?) bõneːdo a wa ʁew mat’kɛːʁ makeəs – a wa ’kat tə im’pliːã bãh mat duːʁ – mɛ ’bopət hɛ kɛn ’ɛːzət nõmpas ’kaːt]
Enfin, il y en avait certains [?] des bonnets qui étaient... des bonnets de très bonne qualité et qui pouvaient [absorber ?] beaucoup d'eau, mais en tout cas c'était plus facile de n'en pas avoir.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ En em broteje a rae an nen bepred, diwall a rae an nen bepred ma kerez da nompas ober re quoi hañ.
Non brotéjé rê ’n nén bopet, diwall rè ’n nén bopet, ma kées, de nompas or ré quoi añ.
On se protégeai en tout cas, on faisait attention, si tu veux, de ne pas trop en faire [quand on était enceinte].
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
An troioù-lavar tremen hep ha chom hep a c'haller implijout ivez :
– Pa vez debron n'eo ket aezet tremen hep skrapat.
– chom hep dizalaniñ.
▶ Lavaret e oa din nompas skrapat. Met se n'eo ket aezet. Pa vez debron n'eo ket aezet tremen hep skrapat, koura.
['lɑː wa dĩ nõmpas 'skʁapət – mɛ ze nɛ kəd 'ɛːzət – pe ve 'dʁɛːbõn nɛ kəd 'ɛːzət 'tʁemən hep 'skʁapət kuɾa]
On m'avait dit de ne pas me gratter. Mais ce n'est pas facile. Quand ça démange, ce n'est pas facile de ne pas se gratter.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ zo darn en em... ac'h a betek mougañ gant... chom hep dizalaniñ
[zo dɑrn nɔ̃n ha 'betɛg 'mu:gɑ̃ gɑ̃n ʃɔm heb ˌdizɛ'lɑ̃:nĩ]
il y en a certains qui se... vont jusqu'à s'étouffer avec... ne pas respirer
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
An islavarennoù goulennata a servij da sevel goulennoù dieeun.
• Gant ur verb displeget
Pa vez ur ger goulennata e-barzh ar goulenn eeun 'deus an islavarenn c'houlennata ar memes stumm hag ar goulenn eeun :
– ger goulennata + (rannig verb) + verb displeget + fin an islavarenn.
Ar ger goulennata a deu da vezañ ar stagell isurzhiañ neuze.
– Da skwer : °Pelec'h emañ ? > °Ne oaran ket pelec'h emañ.
Amañ ar gerioù goulennata a c'hall bezañ stagell isurzhiañ :
– abalamour da betra, dam da betra, pegeit, pegement, pegen (+ anv-gwan), pegoulz, pehini, pelec'h, penaos, pere, peseurt (+ anv), pet (+ anv), petra, piv.
• Abalamour da betra
– N'on ket kat da lavaret dit abalamour da betra na dre benaos 'ma aretet.
▶ N'on ket kat da lavaret dit abalamour da betra na dre benaos 'ma aretet, pa 'ma aretet...
[nõŋkə'tlaːtit bãwtə'bɾaː na dʁe bə'noz ma a'ʁetət – pe ma a'ʁetət]
Je ne suis pas capable de te dire pourquoi ni comment j'avais arrêté, quand j'avais arrêté...
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Dam da betra
– N'onn ket dam da betra ’na graet e di evel-se.
n'onn ket dam da betra 'na graet e di evel-se
[nõ kə dãm bra na gɛt e di və’se]
je ne sais pas pourquoi il avait fait sa maison comme ça
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
• Pegeit
– Ne 'meus ket soñj pegeit e oa bet e-barzh ar prizon.
▶ Ne 'meus ket soñj pegeit e oa bet e-barzh ar prizon. Oh ur pennad mat.
[møs kə 'sõʃ pe'gɛjt wa be bah 'pʁiːzõn – o 'penə 'maːt]
Je ne me rappelle plus combien de temps il était resté en prison. Oh un bon bout de temps.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Pegement
– Da welet pegement e vano ganimp.
– Ne oarez ket pegement a dour a ev.
▶ Boñ, da welet pegement e vano ganimp, ma dalvez ar boan ober quoi. Kar ma ra e refomp ur porcherie, ha ma ne ra ket, ne refomp ket, boñ.
Boñ, de wélet pégémen vano genim, ma dal boan or quoi. Ka ma ra réfom porcherie, a ma ra ket, réfom ket.
Bon, pour voir combien il nous restera [combien nous gagnerons d'argent], si ça vaut le coup d'en faire. Car si c'est le cas, nous ferons une porcherie, et si non, nous n'en ferons pas.
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
ne oarez ket pegement a dour a ev
['wɑ:rɛs kə pe'gemən du:r e:f]
tu ne sais pas combien [quelle quantité] d'eau elle boit
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
• Pegen
– Ha neuze e c’houle gant e vamm pegen bras e vije goude.
▶ ha neuze e c'houle gant e vamm pegen bras e vije goude
[a 'nœhɛ 'hu:lɛ gɑ̃n i vɑ̃m pe'gɛn brɑz viʒe 'gu:de]
et alors il demandait à sa mère quelle taille il ferait après
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
• Pegoulz
– Lavar din pegoulz ec’h arrui.
▶ Lavar din pegoulz 'h arrui neuze, abalamour din da lavaret d'unan bennaket all dont neuze.
Lâr din pégouls hayi neuhé, blam tin de lât t'un bennaked all don neuhé.
Dis-moi quand tu viendras, pour que je dise à quelqu'un d'autre de venir.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Pehini
– Ne oaran ket deus an daou-mañ pehini eo an hini fentusañ.
Ne oaran ket deus an daou-mañ pehini eo an hini fentusañ.
[waʁã kət tøz ən 'dɔw mã 'pini he̞ ən 'ni fɛn'tusã]
Je ne sais pas lequel des deux est le plus amusant [ridicule].
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Pelec'h
– Met me n’onn ket pelec’h e oa aet.
▶ « Ac'hanta, ma deu da vat, emezi, e vo dit. » Deut e oa da vat, met me n'onn ket pelec'h e oa aet, pe e oa lazhet e-barzh ar gêr, pe e oa aet... Me 'ma ket bet anezhañ.
Hanta, ma deu de vat, mèi, vo dit. Deud oa de vat, mè mé n’onn ke plèh oa èt, pé oa lahet bah gêr, pé oa èt... Mé ma ke bêt néañ.
« Eh bien, s'il guérit, dit-elle, il sera à toi. » Il avait guéri, mais je ne sais pas où il était allé, s'il avait été tué à la maison ou si... Mais je ne l'avais pas eu.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Deus a-belec'h
– Ne ’meus ket soñj deus a-belec’h e oa.
'meus ket soñj deus a-belec'h e oa
[møs kə ʒɔ̃:ʒ døz ble̞h wa]
je ne me souviens plus d'où il était
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
• Penaos
– Gwel a rin penaos e vo graet.
▶ Gwel a rin penaos e vo graet quoi heñ.
Gwèl rin penoz vo gwèt quoi eñ.
Je verrais comment ça se passera quoi.
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
Dre benaos
– N’onn ket dre benaos ’h omp arru da gomz deus...
▶ n'onn ket dre benaos 'h omp arri da gomz deus...
[nõ kə dre bə’nõ õm aj də gõmz døs]
je ne sais pas comment on est arrivé à parler de...
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
• Pere(où)
– Gouvezout a rez pereoù ’tez ezhomm ?
gouvezout a rez pereoù 'tez ezhomm ?
['gu:ve ə rɛs pe'rew te e:m]
tu sais lesquels dont tu as besoin ?
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
• Peseurt
– [...] da gompren peseurt blaz ’deus.
▶ Ya met vrai ivez, ma kerez, n'eo ket kat an nen da gompren peseurt blaz 'deus.
Ya mé vrai ie, ma ké(re)z, n'è (ke) kat (an) nén de gompren péseur blaz deus.
Oui mais c'est vrai, si tu veux, on ne peux pas comprendre quel goût elle a.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Pet
– Met ne ’meus ket soñj pet a gezeg sañset a rae.
▶ Allis Chalmer ya a oa e anv. Met ne 'meus ket soñj pet a gezeg sañset a rae.
Allis Chalmer ya oa i hano. Mè meus ke joñj ped gézek sañse ré.
Son nom [la marque du tracteur] c'était Alice Chalmer, oui. Mais je ne me souviens pas combien de chevaux il faisait.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
• Petore
– Ne oaren ket petore anv ’na ma skolaerez.
ne oaren ket petore anv 'na ma skolaerez
['wɑ:rɛn kə petɛj 'hã:no na mə sko'lɛ:rəs]
je ne savais pas quel était le prénom de ma maîtresse
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
• Petra (+ gwelet an notenn diwar-benn petra hag ar pezh)
– Ne sellin ket petra a vi oc’h ober.
▶ « Met, emezon-me, delc'hen a ri mat dezhañ ? » « Ya ya, emezi, me a dalc'ho mat dezhañ, ne sellin ket petra a vi oc'h ober, met... ne vin ket kat d'ober marteze, met me a dalc'ho mat dezhañ ervat. »
Mèt, moñmé, dèrhèn ri mat téañ ? Ya ya, mèi, mé derho mat téañ. Zèllin ke pra vi ’h or, mèt... Vin k’ kat t’or matéé, mèt mé derho mat téañ vat.
« Mais, dis-je, tu le tiendras bien ? » « Oui oui, dit-elle, moi je le tiendrai bien, je ne regarderai pas ce que tu feras, mais... Je ne pourrai peut-être pas le faire [regarder], mais je le tiendrai bien. »
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Evit petra
– Ne oarent ket evit petra ec’h arruen.
ne oarent ket evit petra ec'h arruen
['wɑ:rɛɲ cə wit prɑ: 'hɑjɛn]
ils ne savaient pas pour quoi je venais
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
Oc'h ober petra
– Ne oare ket oc’h ober petra e oa.
ne oare ket oc'h ober petra e oa
['wɑ:rɛ kə ho:r prɑ wa]
il ne savait pas ce qu'il faisait
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
Petra zo kaoz
– Te a oar petra zo kaoz eo deut e-giz-se ?.
te a oar petra zo kaoz eo deut e-giz-se ?
[te wɑ:r pras’ko:z e døt vise]
tu sais pourquoi il est devenu comme ça ?
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
• Piv
– Ne ’meus ket soñj piv a oa d’ar c’houlz-se.
▶ Ne 'meus ket soñj piv a oa d'ar c'houlz-se avat, abaoe zo pell...
Meus ke joñj piw oa de houls-sé hat. Bwé zo pèll.
Je ne me rappelle pas qui c'était à cette époque. Ça fait longtemps.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Met pa n'eus ger goulennata ebet e-barzh ar goulenn eeun e vez implijet hag-eñ evel stagell isurzhiañ (pe a-wechoù pe... pe..., gwelet izeloc'h).
– Da skwer : °Brav eo ? > °Ne oaran ket hag-eñ ec'h eo brav.
– Ha ’ma goulennet gant Maman hag-eñ e oa mat din chom er gêr.
– Met me n’onn ket hag-eñ int mat ivez.
– N'on ket sur hag-eñ 'h eo se eo.
▶ Ha 'ma goulennet gant Maman hag-eñ e oa mat din chom er gêr ha e oan chomet er gêr abalamour da se.
A ma goûlet gan Maman ag-eñ oa mat tin chom gêr, a oan chome gêr bañw te zé.
Et j'avais demandé à Maman si je pouvais rester à la maison, et j'étais restée à la maison pour cette raison.
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
▶ met me n'onn ket hag-eñ int mat ivez
[mɛ me nɔ̃ kə gẽ̞ hiɲ mɑ:d ijə]
mais je ne sais pas s'ils sont biens non plus [s'il s'entendent bien, deux frères]
Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)
n'on ket sur hag-eñ 'h eo se eo
[nɔ̃ kə zy:r a'gẽ: hɛ ze hɛ]
je ne suis pas sûr que cela soit ça
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
Daoust hag-eñ :
– Ret eo dit gwelet daoust hag-eñ ’h eo gwir.
kar ret eo dit euh... bremañ gwelet daoust hag-eñ 'h eo gwir, 'h eo se 'h eo
[kar rɛd ɛ did ə 'bomɑ̃ 'gwɛ:ləd dowsta'gɛ̃ hɛ gwi:r hɛ ze hɛ]
car maintenant, il te faut voir est-ce que c'est vrai, ce que c'est
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
Un dra all estroc'h evit ar verb goude hag-eñ (kalz raloc'h) :
– Pa 'mo kontet hemañ e oarin hag-eñ me 'mo gonezet.
▶ Boñ, me ne 'meus hini ebet amañ bepred, han-se... Pa 'mo kontet hemañ e oarin hag-eñ me 'mo gonezet.
[bõ me møs 'hini bed 'ãmã 'bɔpəd ãŋse – pe mo 'kõntəd 'emã 'waʁĩ agẽ 'me mo gõ'neət]
Bon, je n'en ai aucun ici en tout cas, du coup... Quand j'aurai compté celui-ci je saurai si j'ai gagné.
En jouant au Triomino.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
Skwerioù gant pe... pe.... Un islavarenn doubl eo neuze :
– [...] da lavaret dit pe vo mat pe ne vo ket.
– Met me n’onn ket [...] pe e oa lazhet e-barzh ar gêr, pe e oa aet...
▶ Me a deuio digwener da lavaret dit pe vo mat pe ne vo ket.
Mé dèi digwéner de lât tit pé vo mat pé vo ket.
Je viendrai vendredi te dire si c'est bon ou pas.
Plac'h, 1946, Pederneg (dastumet gant Riwal)
▶ « Ac'hanta, ma deu da vat, emezi, e vo dit. » Deut e oa da vat, met me n'onn ket pelec'h e oa aet, pe e oa lazhet e-barzh ar gêr, pe e oa aet... Me 'ma ket bet anezhañ.
Hanta, ma deu de vat, mèi, vo dit. Deud oa de vat, mè mé n’onn ke plèh oa èt, pé oa lahet bah gêr, pé oa èt... Mé ma ke bêt néañ.
« Eh bien, s'il guérit, dit-elle, il sera à toi. » Il avait guéri, mais je ne sais pas où il était allé, s'il avait été tué à la maison ou si... Mais je ne l'avais pas eu.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
A-wechoù n'eus verb ebet en eil rann deus an islavarenn :
– Me n'onn ket penaos 'na lazhet anezhe, pe eo taolioù dorn pe taolioù bazh pe taolioù...
– Ne oaran ket pe e oa kezeg pe betra el lec'h e oa-eñ.
▶ Me n'onn ket penaos 'na lazhet anezhe, pe eo taolioù dorn pe taolioù bazh pe taolioù... ne oaran ket, se ne 'meus ket soñj penaos 'na... peotramant 'na mouget anezhe, ne 'meus ket soñj.
[me nõŋ kə pə'noːz na 'lahət 'nɛː – pe he̞ ˌtojo'dɔʁn pe ˌtojo'baːs pe ˌtojo – waʁãŋkət – ze møs kə 'ʒõːʒ pə'noːz na – pe'tamãn na 'muːgə 'nɛː – møs kə 'ʒõːʒ]
Je ne sais pas comment il les avait tués, si c'est à coups de poing ou à coups de bâton ou à coups... Je ne sais pas, je ne me rappelle pas comment il avait... Ou bien il les avais étouffé, je ne me rappelle plus.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ Ne oaran ket pe e oa kezeg pe betra el lec'h e oa eñ, boa 'meus aon. Hag ar c'hezeg feiz a ouie dionte bepred quoi met...
[waʁã kət pe wa 'keːzək pə 'bʁaː lɛh wa ẽ – 'bwa møz 'ãwən – a 'heːzək fe uje 'dõntɛ 'bɔpət kwa mɛt]
Je ne sais pas s'il y avait des chevaux là où il était. Si, je crois bien. Et il savait s'occuper des chevaux, mais...
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
A-wechoù c'hoazh ec'h eo er rann gentañ an hini n'eus verb ebet :
– N’onn ket pe « sivi » pe « sibi » e vez lâret.
n'onn ket pe « sivi » pe « sibi » e vez lâret
[nõ kə pe 'zi:vi pe 'zi:bi ve 'lɑ:rət]
je ne sais pas si on dit « sivi » ou « sibi »
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
• Islavarennoù goulennata gant un anv-verb
An islavarennoù goulennata a c'hall bezañ islavarennoù anv-verb ivez.
– Ne oaren ket penaos kregiñ ’ba troad ar morzhol.
– [...] e vije ret gouzout pere lakaat.
– [...] ha da c’houzout petra lakaat pelec’h.
– Ne oare ket bu petore penn antren ’ba an iliz.
ne oaren ket penaos kregiñ 'ba troad ar morzhol
[’wɑ:rɛn kə pə’nɔ:s ’kri:gĩ ba trwɑd ’mɔrzɔl]
je ne savais pas comment saisir le manche du marteau
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ Souchenn a vije lavaret deus se, pa vije laket, ma kerez, un dra war-lerc'h un dra all, ha un dra all war-lerc'h serten traoù zo, e vije ret gouzout pere lakat abalamour da nompas debriñ an douar re quoi, abalamour da nompas vidañ anezhañ re quoi.
[’ʃuʃən viʒe ’lɑːt tøs ’se – pe viʒe ’lakət ma kees ən ’dʁa waʁ’lɛʁh ən dʁa ’all – a ən dʁa ’al waʁ’lɛʁh sɛʁtən ’tʁɛw zo – viʒe ’ʁet ’kuːt peʁe ’lakət bãw tə nõmpas ’diːbi n’duːəʁ ’ʁe kwa – bãw tə nõmpas ’viːdã ’neã ’ʁe kwa]
On appelait ça la rotation des cultures, quand on mettait quelque chose après autre chose, et autre chose après certaines choses, il fallait savoir quoi mettre pour ne pas trop « manger » la terre, pour ne pas trop la vider.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
▶ 1. Ha feiz, hennezh na renket kemer... 2. La suite goude. 1. La suite goude neuze, da arat an douar ha d'ober tout an traoù ha da c'houzout petra lakat pelec'h ha tout.
1. A fé, heñ na rènke kémèr… 2. La suite koudé. 1. La suite koudé neuhé, da ared ’n douar a d’or tou ’n trèw, a de hoût pra laket plèh a tout.
1. Et il avait du prendre... 2. La suite après. 1. La suite après, pour labourer la terre et tout, et pour savoir ce qu'il fallait mettre où et tout.
1. Plac'h, 1925, Trezelan (Bear)
2. Plac'h, 1946, Pederneg
(dastumet gant Riwal)
!!!
(dastumet gant Tangi)
Islavarennoù anv-verb goulennata degaset gant da :
– Ne ouiemp ket kaer petra d'ober diontañ.
– Ha hemañ ne ouie ket petra da respont.
– Ne oare ket ar reoù yaouank penaos d’ober evit en em dennañ.
▶ Ne ouiemp ket kaer petra d'ober diontañ quoi.
[ujɛm kə ’kɛːʁ pʁaː dɔːʁ ’dõntã kwa]
Nous ne savions pas bien quoi faire de lui.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
ha hemañ ne ouie ket petra da respont
[a 'hemɑ̃ 'wiɛ kət prɑ: də 'respɔ̃n]
et celui-ci ne savait pas quoi répondre
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
d'ar c'houlz-se ne oare ket ar reoù yaouank penaos d'ober evit en em dennañ
[də 'hulse 'wɑ:rɛ kə rew 'jowɑ̃ŋk pə'no:z do:r wid nɔ̃n 'dɛnɑ̃]
à cette époque les jeunes ne savaient pas comment faire pour s'en tirer
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
Savet e vez an islavarennoù estlammañ (exclamatives) war ar memes patrom hag an islavarennoù goulennata. Ar stagell isurzhiañ a vo pegen + anv-gwan.
– Ne vefe ket soñjet biken pegen aezet e vijent d’ober.
– Gwelet ’teus pegen chik eo laket.
– Ne oarez ket pegen mat eo !
▶ Met bezañ zo traoù evel-se ha zo simpl d'ober ma kerez, heu, n'int ket diaes d'ober tamm ebet, ha ne vefe ket soñjet biken pegen aezet e vijent d'ober.
Mé béañ zo trèw vé-sé a zo zim t’or ma kées, eu, n’int ke diaès t’or tamm bét, a véfé ket joñjet biken pégen ézet vijènt d’or.
Mais il y a des choses qui sont simples à faire, si tu veux, elles ne sont pas difficiles à faire du tout, et on n'imaginerait jamais à quel point elles sont faciles à faire.
Plac'h, 1925, Trezelan (Bear) (dastumet gant Riwal)
gwelet 'teus pegen chik eo laket
['gwɛlɛt tøs 'pe:gən ʃik ɛ 'lɑkət]
tu vois comme elle est bien installée
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oarez ket pegen mat eo !
['warɛs kə 'pe:gən ma:d ɛ]
tu ne sais pas à quel point c'est bon !
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
• Islavarennoù sujediñ gant o verb displeget [↑]
!!!
(dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
▶ o ! du-hont 'oa ket kestion... ne oarent ket e oan bev te ! 'da ket bet keloù diouzhin... abaoe petore miz 'oa ket bet keloù amañ ? abaoe... abaoe miz mae, pe a-raok miz mae ?
[o ’dy:ɔ̃n wa kə kɛs’tjɔ̃n - nə wa’ɹɛɲ cə wɑ̃n bew te - da kə be ’kɛ:lo ’diwĩ - bwe pə’tɛj mi:z wa kə be ’kɛ:lo ’ɑ̃mɑ̃ - bwe - bwe miz’mɛ: kwa - pe ɹo:g miz’mɛ:]
oh ! là-bas il n'était pas question... ils ne savaient pas que j'étais vivant pardi ! ils n'avaient pas eu de nouvelles de moi... depuis quel mois il n'y avait pas eu de nouvelles de moi ici ? depuis... depuis le mois de mai, ou avant le mois de mai ?
Jañ ar Bihan, 1918, Bear (dastumet gant Tangi)
ne blija ket din 'h arru tud o skeiñ war an nor da ingal petore eur
['bliʒɑ kə dĩ 'hɑj tyt skɛj war no:r də 'iŋgal pe'tɛje ər]
je ne supporte pas que les gens viennent frapper à la porte à n'importe quelle heure
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
• Penaos (peurleunius) [↑]
▶ met unan bennaket 'neus lâret dezhañ memestra penaos Manu a veze kousket 'ba ar pezh e-kichen
[mɛ yn bə'nɑkəd nœz 'lɑ:ʁət teɑ̃ mo̞s'tʁa pə'nɔ̃z many viʒe 'kuskə bar pe:s 'kiʃən]
mais quelqu'un lui a dit quand même que Manu dormait dans la pièce d'à côté
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
Jean a lâre penaos 'h arruent da laerezh tammoù traoù a-wezhioù
[ʒã 'la:rɛ pə'nõ:z hajɛɲ da 'lɛ:rɛs 'tãmo trɛw 'we:ʒo]
Jean disait qu'ils arrivaient à voler des menues choses parfois
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
aze e kleven anezhe o lâret penaos...
['ɑhe 'glɛwɛn nɛ: 'lɑ:rət pə'nɔ̃:s]
là je les entendais dire comment [que]...
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
• Gortoz ken [↑]
ret vo dit gortoz ken 'mo torchet anezhi
[rɛd vo did 'gɔrtos ken mo 'tɔrʃə nɛj]
il faudra que tu attendes jusqu'à ce que je l'ai essuyée
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ gortoz ken ec'h arrio
['gɔrtos ken 'hɑjo]
attends qu'elle arrive
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
• Nompas [↑]
▶ ret e vo dit nompas eu... derc'hel da...
[rɛd vo dit ’nɔ̃mpas ə ’dɛʁhɛl də də]
je veux que tu arrêtes de...
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
piv a lâr se, da lakat ac'hanoc'h da dont pe nompas dont ?
[piw lɑ:r ze da ’lɑkad ’ɑ̃nɔh də dɔ̃n pe nɔ̃mpaz dɔ̃n]
qui dit ça, pour vous faire venir ou ne pas venir ?
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
• Pegoulz [↑]
!!!
(dastumet gant Tangi)
▶ lâr din pegoulz e deui
[la:ʁ dĩ pe'gulz di]
dis-moi quand tu viendras
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'namp ket gouvezet kement-se hañ pegoulz oa marvet Jean
[nãm kə gu’veɛ ke’mɛse ã pe’gulz wa ’marwə ʒã]
nous n'avions pas tellement su quand Jean était mort
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oaremp ket pegoulz e veze fin
['wɑ:rɛm kə pe'gur 'viʒe fin]
nous ne savions pas quand c'était fin
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ aze 'meus ket soñj pegoulz oa graet hañ
['ɑhe møs kə ʒɔ̃:ʃ pe'gu:r wa gwɛd ɑ̃]
là je ne me souviens plus quand est-ce que ça avait été fait
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
• Penaos (goulennata) [↑]
▶ ankoueet 'meus penaos eu... e oa e anv
[ɑ̃ŋ'kwe:ɛ mœs pə'nɔ̃z ə - wa i 'hɑ̃:no]
j'ai oublié comment euh... il s'appelle
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
soñj 'teus penaos oa kont ?
[ʒɔ̃:s tøs pə’no wa kɔ̃n]
tu te souviens comment c'était ?
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
• Dre benaos [↑]
▶ me 'gomprenan ket dre benaos 'na klevet komz diouzhimp
[me gõm'prenã kət dre bə’nõ:z na 'klɛwɛt kõms tiwim]
moi je ne comprends pas par quel moyen il avait entendu parler de nous
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
• Petore [↑]
▶ n'onn ket petore skol a vez graet ken ivez
[nɔ̃ kə pe'tɑje sko:l ve gwɛt ken ije]
je ne sais pas quelle école on propose non plus [doute sur l'efficacité de l'école actuelle]
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
n'on ket petore langaj eo, met unan eo 'vat
[nɔ̃ kə pe'tɛj 'lɑ̃ŋgaʒ ɛ mɛ yn ɛ hɑ]
je ne sais pas quel langage que c'est mais c'en est un assûrément
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
n'on ket petore anv 'neus en brezhoneg
[nɔ̃ kə pe'tɛj 'hɑ̃:no nøz bre'zɔ̃:nək]
je ne sais pas quel nom il a en breton
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
'neus ket lâret din petore tren 'dent graet hañ
[nøs kə lɑrt tĩn pe'tɛje trɛɲ dɛɲ gwɛd ɑ̃]
elle ne m'a pas dit quel train ils ont fait [pris] hein
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
• Petra [↑]
me n'onn ket petra zo kaoz
[me nɔ̃ kə prɑ zo ko:s]
moi je ne sais pas pourquoi
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket petra 'da graet gante
[nɔ̃ kə pʁa da gwɛd 'gɑ̃nte̞]
je ne sais pas ce qu'elle en avait fait
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
'oarez ket petra a debrez ken ?
[wa'ʁe̞skə pʁa 'de̞:be̞s ken]
tu ne sais plus ce que tu manges ?
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
n'on ket petra eo
[nɔ̃ŋ kə pa'rɑ hɛ]
je ne sais pas ce que c'est
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
'na diskwelet petra oa kat d'ober
[na di'skwɛlɛt pra wa kad 'do:bər]
il avait montré ce dont il était capable de faire
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
memes tra 'deus komprenet a-walc'h ya, petra zo bet graet dezhi
[mos’tra døs kɔ̃m'prenə wah ja pra zo be gwɛt tɛj]
elle a quand même bien compris oui, ce qu'on lui a fait
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket petra 'h eo
[nɔ̃ kə pra hɛ]
je ne sais pas ce que c'est
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
goût a ra petra a lâr
[gu:d ə ra prɑ lɑ:r]
il sait ce qu'il dit
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
ne gomprenez ket ordin petra a lâr
[gɔ̃'prɛnɛs kəd ɔr'din prɑ lɑ:r]
tu ne comprends pas tout le temps ce qu'elle dit
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'na ket bet desket petra oa se gwezh ebet
[na kə be 'diskəd pra wa ze gweʒe'bet]
ils n'avaient jamais appris ce que c'était [chèque]
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
• Oc'h ober petra [↑]
ne oaran ket oc'h ober petra oant
[wɑ̃n kə be wɛ:l nɛ: 'wɑ:rɑ̃ kə ho:r pra wɛɲ]
je ne sais pas qu'est-ce qu'ils faisaient
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket oc'h ober petra oa bet
[nɔ̃ kə ho:r prɑ: wa bet]
je ne sais pas ce qu'il avait été faire
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
• Pelec'h [↑]
n'onn ket pelec'h int aet
[nɔ̃ kə pe'le̞h iɲ ɛt]
je ne sais pas où ils sont allés
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
an dud ne lârent ket pelec'h 'h aent a-wezhioù
[ndyt 'lɑ:rɛɲ cət ple̞h hɛɲ 'we:ʒo]
les gens ne disaient pas où ils allaient parfois
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
• Hag-eñ [↑]
▶ eñ ne oara ket pe 'h eo dezhañ pe n'eo ket
[hẽ: 'wɑ:ra kə pe hɛ deɑ̃ pe nɛ kət]
il ne sais pas si c'est à lui ou pas
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
goull gantañ hag-eñ n'eus ket arri sec'hed o tresañ ar machin
[gul ’gɑ̃tɑ̃ gẽ nøs kəd aj ’zehɛd ’tresã ’maʃin]
demande-lui s'il n'a pas soif à réparer son truc
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'oaran ket hag-eñ e deuin
[wa'ʁɑ̃ kə gẽ dĩ]
je ne sais pas si je viendrai
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'oaran ket hag-eñ 'h arrii
[wa'ʁɑ̃ kə gẽ 'hɑji]
je ne sais pas si tu viendras
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'oaran ket hag-eñ e deuio-eñ
[wa'ʁɑ̃ kə gẽ 'dɛjo ẽ]
je ne sais pas s'il viendra lui
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'oaran ket hag-eñ e deuio honnezh
[wa'ʁɑ̃ kə gẽ 'dɛjo hɔ̃:s]
je ne sais pas si elle viendra
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'oaran ket hag-eñ e deufomp
[wa'ʁɑ̃ kə gẽ 'dɛfɔ̃m]
je ne sais pas si nous viendrons
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'oaran ket hag-eñ, c'hwi, a deufet
[wa'ʁɑ̃ kə gẽ - hwi - 'dɛfət]
je ne sais pas si vous viendrez
traduction
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oaran ket hag-eñ e deuont
[’warã kə gẽ dɛɲ]
je ne sais pas s'ils viennent
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
▶ piv a oa premier ministre deja ? n'onn ket hag-eñ 'oa ket Raymond Barre a oa
[piw wa ... - nɔ̃ kəd ə’gẽ wa kə ɹɛmõ ’baɹ wa]
qui était premier ministre déjà ? je me demande si ce n'était pas Raymond Barre
Jañ ar Bihan, 1918, Bear (dastumet gant Tangi)
... da welet hag-eñ e sonont
[də ’wɛləd agẽ ’zɔ̃nɛɲ]
... pour voir si elles sonnent
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
direkteur ar skol a veze drekomp o selaou hag-eñ e vezemp o kaozeal galleg pe o kaozeal brezhoneg
[di'rɛktœr sko:l 'viʒe 'drekɔ̃m 'ʃilow a'gẽ: viʒɛm ko'zeəl 'gɑlək pe ko'zeəl bre'zɔ̃:nək] JY
le directeur d'école était derrière nous en train de nous écouter pour savoir si nous parlions français ou si nous parlions breton
Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)
n'onn ket hag-eñ 'meus ket ur foto gant ar reoù all
[nõ kəd agɛ̃ møs kə 'foto gãn rew al]
je ne sais pas si j'ai une photo avec les autres
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket hag-eñ n'emañ ket aze ken
[nɔ̃ kəd a'gɛ̃ mɑ̃ kəd 'ɑhɛ ken]
je ne sais pas s'il n'est plus là
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket hag-eñ n'eo ket intereset Jean-Yves gant traoù evel-se, geo ?
[nõ kə ə’gɛ̃ ʒã if ne kə ɛ̃nte'resɛt gãn trɛw vɛse ge]
je ne sais pas si Jean-Yves n'est pas intéressé par ce genre de chose, si ?
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
kae da welet hag-eñ 'neus ket peurdorret anezhañ
[kɛs tə 'wɛ:lɛd gẽ: nøs kə pɛr'dɔrəd neɑ̃]
va voir s'il ne l'a pas complètement cassée
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket hag-eñ oa bras
[nɔ̃ kəd ə'gẽ wa brɑ:s]
je ne sais pas s'il était grand
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket hag-eñ ne oa ket koshoc'h, koshoc'h evit ma zad
[nɔ̃n kə gẽ: wa kə 'kosɔh 'kosɔh wid mə dɑ:t]
je ne sais pas si elle n'était pas plus vieille, plus vieille que mon père
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
me n'onn ket hag-eñ eo gwir pe n'eo ket
[me nɔ̃ kə gẽ ɛ gwi:r pe nɛ kə]
je ne sais pas si c'est vrai ou pas
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
me n'onn ket hag-eñ e c'hoarient domino ha traoù evel-se
[me nɔ̃n gẽ̞: 'hwɑjɛɲ do'mi:no a trɛw və'sɛ]
je ne sais pas si elles jouent aux dominos ou à des choses comme ça
Frañswa ar Bihan, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket kaer hag-eñ n'eo ket un tamm bihan galleg un tamm
[nɔ̃ kə kɛr gẽ: nɛ kə tɑ̃m 'biən 'gɑlək tɑ̃m]
je ne sais pas trop si ce n'est pas un petit peu français
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ sellet 'meus hag-eñ 'na telefonet unan bennaket
['zɛlɛ møz gẽ̞: na ˌtele'fɔ̃:nəd yn mə'nɑkət]
j'ai regardé si quelqu'un avait téléphoné
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
'h an da sellet hag-eñ zo unan all c'hoazh
[hɑ̃ də zɛl a'gẽ zo nɑl hwɑs]
je vais aller voir s'il n'y en a pas un autre
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ 'h an da sellet hag-eñ emañ ar bal herie
[hɑ̃ də zɛl a'gẽ̞ mɑ̃ bɑ:l 'hɛje]
je vais regarder si le bal est aujourd'hui
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ n'onn ket hag-eñ n'eus ket unan deus hini...
[nɔ̃ kə gɛ̃ nøs kəd yn dəs 'ini]
je ne sais pas s'il n'y en a pas une de celle...
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ me n'onn ket hag-eñ e reont ken hañ
[me nɔ̃ kəd ə'gɛ̃ rɛɲ ken ɑ̃]
je ne sais pas s'ils en font encore hein
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
n'onn ket hag-eñ ne ra ken
[nɔ̃ kə gẽ̞ ra ken]
je ne sais pas s'il ne fait plus [s'il continue]
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
▶ goull ganti hag-eñ 'deus... hag-eñ... hag-eñ hi 'deus bet ur chut bepred da gentañ, lârez ket xxx ( ?) n'eus ket bet ganti, met 'vije ket bet laket ur chut dezhe d'o poltred
[gul ˈgɑ̃nti gẽ døz - gẽ gẽ hi døz be ʃyt ˈbo̞pə də ˈgentɑ̃ - lɑˈʁeskə ? - nøs kə be ˈgɑ̃nti - mɛ viˈʃekə bed ˈlak ʃyt te̞ do ˈpo̞ltət]
demande-lui si elle a... si... si elle a eu une tétine d'abord, ne dis pas xxx ( ?) qu'elle n'a pas eu, mais on ne leur aurait pas mis une tétine sur leurs portraits
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ me n'onn... me n'onn hag-eñ 'h eo gwir hañ ! me 'meus klevet, me a klev... me a lâr se dit hañ ! met me 'oaran ket hag-eñ eo gwir se hañ ! ac'hanta, feiz, aze 'meus klevet ivez pa oant o komz evel-se e oa... e vamm-gaer a oa deut da chom aze
[me nɔ̃n - me nɔ̃n gẽ he̞ ˈgwiːʁ ɑ̃ - me møs ˈklɛwət - me ˈklɛw me lɑːʁ ze dit ɑ̃ - mɛ me waˈʁɑ̃ kəd gẽ he̞ ˈgwiːʁ ze ɑ̃ - ˈhɑ̃nta fe - ˈɑhe̞ møs ˈklɛwəd ˈie pa wɑ̃ɲ kɔ̃mz viˈse̞ wa - i vɑ̃mˈgɛːʁ wa død də ʃo̞m ˈɑhe̞]
je ne sais... je ne sais pas si c'est vrai hein ! moi j'ai entendu, moi j'entends... je te le dit hein ! mais je ne sais pas si ça c'est vrai hein ! eh bien, ma foi, je les ai entendues aussi quand elles parlaient comme ça qu'il y avait... que la belle-mère était venue habiter ici
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ me n'onn ket hag-eñ 'h on kat d'ober, geo, gant en em forsiñ met...
[me nɔ̃ kə gẽ̞ hɔ̃ kad do:ɾ ge gɑ̃n nɔ̃n 'vɔɾsĩ mɛ]
je ne sais pas si je suis capable de le faire, si en forçant mais...
Michel Talgen, 1951, Bear (dastumet gant Tangi)
• Pe... pe... [↑]
!!!
(dastumet gant Tangi)
me ne oaran ket pe eo marv pe petra
[me 'wɑ:rã kə pe ɛ marw pe ba’ra]
moi je ne sais pas s'il est mort ou quoi
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oaren ket pe e plije da Vivian pe betra
['wɑ:rɛn kə pe 'bliʒɛ də 'vivjan pe bra]
je ne savais si elle appréciait ou pas
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
ne ra ket fout pe arruje pe n'arruje ket
[ra kə fut pe 'hajʃe pe 'najʃe kət]
il s'en fout qu'elle arrive ou qu'elle n'arrive pas
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
n'eo ket kat da lâret e-unan pe 'nez poan pe 'nez ket
[nɛ kə kat tə 'lɑ:rəd i'hyn pe ne pwɑ̃:n pe ne kət]
il n'est pas capable de dire s'il a mal ou pas
Selina Jagin, 1920, Bear (dastumet gant Tangi)
... pe te pe da gamarad eo
[pe te pe də gɑ̃'mɑ:rəd ɛ]
... [elle ne sait pas] si c'est toi ou si c'est ton copain
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oas ket sur pe 'ta graet mat pe...
[was kə zy:r pe ta gwɛd mɑ:d pe]
tu n'étais pas sûr d'avoir bien fait ou...
Manuel Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
goude zo reoù yaouank aze, ne oaran ket pe e kaozeont brezhoneg pe ne reont ket
['gu:de zo rew 'jowɑ̃ŋg 'ɑhe 'wɑ:rɑ̃ kə pe go'zeɛɲ brɛ'zɔ̃:nək pe rɛɲ cət]
après il y a des jeunes là, je ne sais pas s'ils parlent breton ou pas
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oaran ket pe oa gwir pe ne oa ket
['wɑ:rɑ̃ kə pe wa gwi:r pe wa kət]
je ne sais pas si c'était vrai ou pas
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
me ne oaran ket pe 'h eo pe n'eo ket
[me 'wɑ:rɑ̃ kə pe hɛ pe nɛ kət]
je ne sais pas si c'est ou si ce n'est pas
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ n'onn ket pe 'h eo gwir pe n'eo ket
[nɔ̃ kə pe hɛ gwi:r pe nɛ kət]
je ne sais pas si c'est vrai ou pas
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ ne oaran ket pe 'h eo gwir pe n'eo ket
['wɑ:rɑ̃ kə pe hɛ gwi:r pe nɛ kə]
je ne sais pas si c'est vrai
Roje Dollo, 1932, Bear (dastumet gant Tangi)
▶ eñ ne oara ket pe 'h eo dezhañ pe n'eo ket
[hẽ: 'wɑ:ra kə pe hɛ deɑ̃ pe nɛ kət]
il ne sais pas si c'est à lui ou pas
Ivet Aofred, 1931, Bear (dastumet gant Tangi)
ne oaran ket pe vin pedet pe ne vin ket
['wɑ:rɑ̃ kə pe vin 'pe:dət pe viŋ kət]
je ne sais pas si je serai invité ou pas
Lusien Karluer, 1928, Bear (dastumet gant Tangi)
!!!
(dastumet gant Tangi)
me n'onn ket pe e ran mat pe fall met bep tro 'h an
[nɔ̃ kə pe rɑ̃ mɑ:t pe vɑl mɛd bop tro: hɑ̃]
je ne sais pas si je fais bien ou mal, mais je veux à chaque fois [voter]
Jañ-If Bihan, 1946, Lannuon (dastumet gant Tangi)
... pe eo mat pe n'eo ket
[pe hɛ mɑ:d pe ne kə]
...si c'est bon ou pas
Ifig Bihan, 1915, Bear (dastumet gant Tangi)